#10: Regio Rijnmond

Van zware industrie in de Rotterdamse haven tot zeehondjes in mooie natuurgebieden: Rijnmond is een diverse regio. In de gemeente Westvoorne komt die diversiteit samen, vertelt Lies. "Westvoorne is een kleine gemeente met 14.000 inwoners, maar het is wel een belangrijke gemeente binnen Nederland. We hebben namelijk 1 van de mooiste natuurgebieden met de rijkste biodiversiteit. Daar zijn we ontzettend trots op. We zeggen dat we in Westvoorne te maken hebben met 2 werelden, want we liggen ook naast de grootste haven van Europa. Met alle gezondheids- en milieueffecten die daarbij horen. Je kunt bij ons in een natuurgebied staan met uitzicht op zware industrie."

De gemeente Westvoorne staat net als alle andere gemeenten in Nederland voor een flinke opgave: de energietransitie. Om die transitie succesvol en efficiënt te laten verlopen, is nauwe samenwerking met de omgevingspartners noodzakelijk.

Profiteren van de buren

Lies heeft als wethouder de onderwerpen milieu en duurzaamheid en daarmee ook de energietransitie in haar portefeuille. "Als gemeente hebben wij de belangrijke taak om de bebouwde omgeving te verduurzamen. We maken een RES, een regionale energiestrategie. Daarbij hebben we nauw contact met de milieudienst, DCMR. Zij adviseren ons bijvoorbeeld over het gebruik van geothermie. Naast onze gemeentelijke transitie hopen we ook te profiteren van de energietransitie bij onze buren: de Rotterdamse haven. Als bijvoorbeeld motoren van boten en machines, die nu op fossiele brandstoffen draaien, elektrificeren, zullen wij minder geluidsoverlast hebben en zal de lucht schoner worden. Dat heeft een positieve impact op de gezondheid van onze inwoners." Gezondheid speelt een heel belangrijke rol in de energietransitie, benoemt Lies. Contact met de GGD is dan ook noodzakelijk. "De Omgevingswet brengt de gezondheidsaspecten en de technische aspecten samen. Veiligheid is natuurlijk heel belangrijk, maar we hebben de neiging om vooral naar de inpassingsvraagstukken te kijken."

Annemarie benoemt dat kleine gemeenten niet altijd duidelijk hebben wanneer de veiligheidsregio een rol kan spelen in de energietransitie. "Het is altijd een beetje zoeken wanneer wij als veiligheidsregio aan tafel komen. Als we met de gemeenten in gesprek gaan, gaat dat lampje al wat meer branden. Wij vinden het als veiligheidsregio vooral belangrijk dat we met zijn allen rekening houden met alle gevolgen van de energietransitie. Zo kun je aan de voorkant bewuste afwegingen maken." 

Lies: "Het ligt er ook aan over welke technologie en welk aspect van de energietransitie je het hebt. Bij opslag denken we als gemeente bijvoorbeeld wel meteen aan het meenemen van de veiligheidsregio’s."

Speciaal convenant

Het is dus af en toe nog zoeken wanneer welke ketenpartner de gemeente van dienst kan zijn. De bereidheid om te helpen is er elk geval wel. Rosita: "De gemeenten, Lies in dit geval, mogen van ons als DCMR ook zeker verwachten dat we niet alleen in ons straatje adviseren, maar dat we ook in de gaten houden of het handig is als de veiligheidsregio en GGD er aan de voorkant al bij zitten." In 2017 tekenden de VRR, GGD en DCMR een intentieverklaring om tot een convenant te komen. Rosita: "Sindsdien werken we al samen om de gemeenten integraal te bedienen." Willemijn vult aan: "Wij hebben daarin het geluk dat wij dezelfde regio bedienen. Juist de kleinere gemeenten in de regio kunnen onze expertise en kennis benutten, omdat wij ook met de grotere gemeenten werken. Maar ook onze landelijke kennis, dus de kennis van bijvoorbeeld het RIVM, is handig voor alle gemeenten." Lies: "Als kleine gemeente hebben wij de capaciteit niet in huis om over al die kennis te beschikken, dus we moeten wel vragen stellen aan DCMR, VRR en GGD. Eigenlijk is dat wel fijn, want nu hebben we meteen de kennis uit de eerste hand."

Creatief met regels

De VRR, GGD en DCMR werken in de regio Rijnmond dus al veel samen. Dat vraagt wel wat van de organisaties. Rosita: "De noodzaak om op deze manier samen te werken was er al langer. De Omgevingswet versnelt het proces alleen. Onze rol wordt anders, meer adviseren en visies geven over de breedte. Dat is een prima rol, maar wel wennen."

Willemijn: "Eerst gaven wij reactief advies. Er was ergens een probleem en dan pas werden wij erbij gehaald. Nu we van tevoren al worden betrokken, kunnen we die problemen voorkomen. De Omgevingswet biedt ons dus mooie kansen." Lastig in het adviseren rondom de energietransitie is wel dat de regelgeving soms tegenwerkt, benoemt Rosita. "Er melden zich weleens bedrijven met een prachtig duurzaam idee, dat volgens de regelgeving niet kan. Of waar een heel lang toestemmingsproces aan voorafgaat. We hebben daarvoor een speciale aanpak ontworpen waarmee we de randen opzoeken van de regelgeving om zo duurzaamheid toch te stimuleren. Helemaal in de gedachte van de Omgevingswet: geen ‘nee, tenzij’ maar ‘ja, mits’. Bij ons binnen DCMR merk ik dat mensen veel meer plezier hebben in hun werk, nu ze zo mogen werken. Kijken naar wat mogelijk is, in plaats van naar wat niet mag. Dat doen we het liefst ook met de gemeenten, VRR en GGD. Door je deskundigheid bij elkaar te leggen, kom je veel verder."

Lastige positie

Annemarie benoemt dat gemeenten in een lastige positie zitten als het gaat om de energietransitie: "Voor de energietransitie zijn nog geen regels. Voor gemeenten is het dus ook niet altijd helder wanneer ze welke partij moeten betrekken. Maar als ze dat niet op tijd doen, kan dat tot problemen leiden. Een aardig voorbeeld uit de buurt is Goeree-Overflakkee. Daar heeft iemand een waterstofstation in zijn achtertuin gebouwd. Daar bestaan nog helemaal geen regels voor, dus de gemeente dacht: mooie ontwikkeling, moeten we zeker goedkeuren. In dat voorbeeld zag je dat zowel de omgevingsdienst als de VRR te laat in het proces zijn meegenomen. Dat is uiteindelijk wel goedgekomen, maar het was handiger geweest als de gemeente ons eerder had ingeschakeld." Rosita: "Als je later wordt betrokken, word je ook al snel als hindermacht ervaren. Dat is voor niemand leuk, want we willen allemaal vooruit. Daarom is het zo belangrijk om al aan de voorkant betrokken te zijn." 

Lies vraagt: "Wie moet volgens jullie in de gaten houden welke diensten of welke stakeholders betrokken moeten worden? Want als je een gebrek hebt aan kennis, is het ook lastig om die vraag te stellen." Rosita: "Ik denk dat daar meerdere antwoorden op mogelijk zijn. De gemeente staat aan de lat, maar jullie mogen ook wel van ons verwachten dat wij ons actief aanbieden. Ik vind dat wij een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid hebben." Willemijn: "Ja, daar ben ik het mee eens. Een omgevingstafel, waar initiatieven worden voorbesproken, geeft vorm aan die gemeenschappelijke verantwoordelijkheid."

Stukjes kennis bij elkaar leggen

Op de vraag hoe de samenwerking binnen de regio het best omschreven kan worden, antwoordt Willemijn: "We hebben een open samenwerking, waarin we elkaar de rollen gunnen en elkaar helpen om stappen te zetten." Annemarie vult aan: "We voelen niet alleen een verplichting om samen te werken, maar we willen het ook echt. De uitdaging is alleen: hoe doe je dat binnen de energietransitie? Waar vraagt dat nieuwe competenties, meer kennis, hoe doe je dat goed?" Rosita: "We moeten onze stukjes kennis bij elkaar leggen. Dat gaat niet vanzelf, je moet organiseren dat mensen elkaar kunnen vinden en daar ook de tijd en middelen voor hebben. Ik heb soms gesprekken met gemeenten die zeggen dat ze helemaal geen geld hebben voor de energietransitie. Dat is nog wel een zorgpuntje." Lies: "Dat kan ik beamen. Wie heeft bedacht dat de energietransitie gratis moet zijn? We staan voor een heel grote opgave en een heel groot belang."

Een verbeterpunt in de regionale samenwerking is naar elkaar luisteren. Lies: "Als we nog beter naar elkaar luisteren en vertrouwen op elkaars expertise, kunnen we nog beter samenwerken." Dat heeft tijd nodig, benoemt ook Annemarie: "We moeten elkaar vinden en naar elkaar toe groeien. Maar welke kant de Omgevingswet ook op gaat, van deze samenwerking worden we allemaal sterker."