Tekst 9 november 2020
Foto Rob Poelenjee

Wat is het beste dat we met elkaar kunnen bedenken?

Met de reeks ‘De Omgevingsdialoog’ staan we stil bij de uitdagingen en kansen die de Omgevingswet biedt in de regio. Hier zijn omgevingsdiensten, gemeenten, provincie en hun samenwerkingspartners hard aan het werk om invulling te geven aan het werken met de wet. Dit keer gaan Paul Schuurmans (directeur Omgevingsdienst Flevoland & Gooi en Vechtstreek), Pieter-Jan van Zanten (secretaris-directeur Omgevingsdienst IJsselland), Jeroen Kwint (regisseur/projectleider omgevingsvergunningen OW bij gemeente Lelystad) en Hans Berends (voorzitter Omgevingstafel IJsselland) hierover met elkaar in gesprek.

De Omgevingsdialoog

De reeks ‘De Omgevingsdialoog’ belicht de onderlinge samenwerking tussen de omgevingsdiensten, gemeenten, provincie en andere samenwerkingspartners binnen de regio. Dit wordt gedaan via informele ‘rondetafelgesprekken’. Omgevingsdiensten en hun partners bespreken de kansen en uitdagingen die de komst van de Omgevingswet meebrengt. Hierbij komen de producten en diensten van omgevingsdiensten aan bod die  een rol spelen, gekoppeld aan concrete voorbeelden.

*Muziek speelt*
Beeldmerk: Aan de slag met de Omgevingswet
Beeldtitel: De omgevingdialoog. Met de reeks ‘De Omgevingsdialoog’
staan we stil bij de uitdagingen en kansen
die de Omgevingswet biedt in de regio.
Dit keer een gesprek met de Omgevingsdiensten
Flevoland & Gooi en Vechtstreek, IJsselland en
gemeente Lelystad.

De Omgevingsdialoog in beide regio's IJsselland en Flevoland Gooi en Vechtstreek is van de grond gekomen. Alleen wel op een verschillende manier. In Gooi en Vechtstreek is hij vooral lokaal georiënteerd en in IJsselland vooral regionaal georiënteerd.

In Flevoland hebben we twee soorten Omgevingstafels. Jeroen Kwint van Lelystad is daar een enorme stimulator in geweest. We hebben Omgevingstafels op lokaal niveau en afgesproken dat de provincie aanschuift als er provinciaal belang aan de orde is. Daarnaast hebben we een provinciaal platform.

En de telefoonnummers zijn al uitgewisseld tussen de beide voorzitters. We gaan het ook in beide regio's op de andere manier doen.

Wat me eigenlijk wel verrast heeft is dat we in onze manier van denken
van 'hoe benader je nou een initiatief?' eigenlijk al verder zijn richting de filosofie van die Omgevingswet dan ik had verwacht. Misschien niet zo ver als we hadden gehoopt maar wel verder dan ik had verwacht. En dat er oprecht wordt gekeken wat de mogelijkheden zijn en niet dat er wordt gedacht in beperkingen. Ik denk dat we dan helemaal bezig zijn
in de geest van die Omgevingswet en een integrale overheid kunnen vormen.

De Omgevingstafel voeren we met succes uit in Flevoland Gooi en Vechtstreek en in IJsselland. Er is nog heel veel te ontwikkelen.
Maar op dit moment zie je de meerwaarde daar al van. Ik denk dat de Omgevingsdialoog een uitstekend instrument is om in het kader van die Omgevingswet aan de voorkant met elkaar te bekijken van: waar moeten we op letten? Wat speelt er? Welke bestuurlijke belangen spelen er? Welke inhoudelijke vraagstukken zijn er om op te pakken? Nou, een open dialoog is, naar mijn gevoel de beste manier om alles op tafel te krijgen en op basis van de inhoud met elkaar te kijken: wat is nou wijsheid?

Beeldmerk: Aan de slag met de Omgevingswet
Beeldtekst: www.aandeslagmetdeomgevingswet.nl

Pieter-Jan van Zanten
Pieter-Jan van Zanten, secretaris-directeur Omgevingsdienst IJsselland

Provincies, gemeenten, waterschappen, veiligheidsregio’s, de GGD, politie en Rijkswaterstaat: de lijst van ketenpartners waarmee omgevingsdiensten samenwerken is omvangrijk. En ook onderling werken de omgevingsdiensten op verschillende terreinen samen. Dat gebeurt onder andere in Omgevingsdienst NL-verband. Pieter-Jan, voorzitter van Omgevingsdienst NL, noemt de Omgevingsdienst NL Academie als een mooi voorbeeld van onderlinge samenwerking. ‘’We gebruiken deze academie om opleidingen te organiseren, te ontwikkelen en gezamenlijk in te kopen.’’

Jeroen Kwint
Jeroen Kwint, regisseur/projectleider omgevingsvergunningen OW bij gemeente Lelystad

Verschil van organisatie

Zowel de Omgevingsdienst Flevoland & Gooi en Vechtstreek als Omgevingsdienst IJsselland bereiden zich voor op de omgevingstafel. Dit dialoogmodel van de VNG wordt ingezet voor een omgevingswetproof vooroverleg bij vergunningverlening. Jeroen: ‘’Onze omgevingstafel is ontstaan vanuit Platform Omgevingswet Flevoland. Vanuit de werkgroep Omgevingstafel en vergunningverlening begonnen we een klein jaar geleden met het inrichten van de omgevingstafel. We hebben nu een conceptdocument met afspraken en termijnen klaarliggen. Een van onze belangrijkste uitgangpunten is dat we niet één regionale omgevingstafel willen instellen. Elk bevoegd gezag richt zijn eigen omgevingstafel in. We hebben uiteraard wel afspraken gemaakt over hoe we dat doen en hoe we elkaar daar in betrekken.’’


Regio IJsselland heeft wel gekozen voor één omgevingstafel. Hans: “Gemeenten brengen regelmatig casussen in voor de omgevingstafel, die bespreken we samen met de ketenpartners in de regionale omgevingstafel. De nadruk ligt tot nu toe op ruimtelijke initiatieven, maar we bouwen dit steeds verder uit met VTH-initiatieven en dit heeft al verschillende keren zijn meerwaarde bewezen. Opvallend is dat ketenpartners vaak vragen om zo vroeg mogelijk in een ontwikkelproces te worden meegenomen. Zij geven liever aandachtspunten mee aan de voorkant, dan commentaar op uitgewerkte plannen aan de achterkant.’’

Hans Berends
Hans Berends, voorzitter Omgevingstafel IJsselland

Dit verschil in inrichting brengt bij beide partijen vragen naar boven. Worden er aan de omgevingstafels van de bevoegde gezagen bijvoorbeeld andere zaken besproken dan aan een regionale omgevingstafel of is het slechts een verschil van organisatie? Jeroen licht de keuze voor deze inrichting verder toe: ‘’Initiatieven waarbij nog onderzoek nodig is en de ‘mits’ een grote rol speelt, kunnen goed besproken worden in een gemeentelijke omgevingstafel. Dat is een van de redenen dat wij ervoor gekozen hebben om de omgevingstafel per bevoegd gezag te organiseren.

De Provincie Flevoland sluit nu bijvoorbeeld aan bij de gemeentelijke Omgevingstafel als adviseur.’’ IJsselland heeft bewust gekozen voor een regionale omgevingstafel. “Wij denken dat de continuïteit en efficiency goed geborgd is als we iedere twee weken met alle partners in een regionale omgevingstafel bij elkaar zitten. Bovendien kunnen we op deze manier beter van gedachten wisselen en leren van elkaar”, legt Pieter-Jan uit. Hans ziet het verschil in aanpak als een belangrijk winstpunt van deze dialoog. “Ik kan je verzekeren dat er nog een belletje vanuit IJsselland naar Flevoland gaat om meer te weten te komen over de aanpak daar.”

Paul Schuurmans
Paul Schuurmans, directeur Omgevingsdienst Flevoland & Gooi en Vechtstreek

Het vertrouwen van de burger in de overheid

De aanpak verschilt dan misschien, de basis is hetzelfde: alle partijen uit de omgeving zoeken elkaar op om samen vraagstukken in de fysieke leefomgeving te beantwoorden. Paul ziet in het gesprek een mooie vooruitgang ten opzichte van tien jaar geleden: ‘’Ik vind het fijn om te merken, ook in dit gesprek, dat niemand meer vraagt: wie gaat hierover? Onze vraag is nu: hoe komen we als omgevingspartijen goed tot elkaar? Dat is een enorme winst. We oefenen nu echt om als één overheid naar buiten te treden.’’ Toch komen de omgevingstafels de komende jaren nog voor genoeg uitdagingen te staan. Hans: ‘’Als we het hebben over hobbels die we moeten nemen, is het belangrijk om te bedenken wat ons eindbeeld is. Het ideaalbeeld dat de VNG schetst van een omgevingstafel is niet hoe onze tafel in IJsselland er uitziet. Een verschil is bijvoorbeeld dat wij geen initiatiefnemers of belanghebbenden aan tafel hebben. Initiatiefnemers hebben eerder in het proces al gelegenheid om hun initiatieven toe te lichten.’’

Regio Flevoland kiest ervoor om initiatiefnemer en belanghebbenden aan tafel te hebben. Op die manier kan een initiatiefnemer aan de voorkant actief meepraten. Dit zorgt ervoor dat het goede gesprek aan de tafel wordt verrijkt. Perspectief en belangen van initiatiefnemer komen op die manier direct aan bod. Paul: ‘’Het is vooral belangrijk dat alle belangen op de omgevingstafel komen en dat die allemaal worden afgewogen. Dat is ook een vorm van transparantie en participatie: dat alle belangen meewegen en dat zichtbaar is waarom ergens voor wordt gekozen.’’ Volgens Pieter-Jan is dat laatste precies de manier waarop de omgevingstafel kan bijdragen aan het vertrouwen van de burger in de overheid. ‘’Zo weet iedereen dat er naar ze is geluisterd en dat zijn of haar belang erin meegenomen is.’’

Toekomst van de omgevingstafel

‘’Zonder een Omgevingstafel gaan grootschalige initiatieven niet lukken”, stelt Pieter-Jan. “Dat durf ik wel te zeggen. Onze collega’s komen steeds meer in de positie van adviseurs in de voorfase. Dat vereist andere competenties, daar moeten we wel oog voor blijven houden.’’ Jeroen: ‘’Voor de toekomst zie ik ook voor me dat er een soort omgevingstafel in het klein komt. Dat we op een snelle manier het goede gesprek over de aanvraag aangaan. Dat als er een ‘kleine’ vergunningsaanvraag binnenkomt, we niet naar elkaar gaan schrijven en adviezen binnen gaan harken, maar gewoon snel met elkaar om tafel kunnen. Dat is wat mij betreft de toekomst van de Omgevingswet: het goede gesprek met elkaar, samenwerken en integraal naar initiatieven kijken.’’

"het goede gesprek met elkaar, samenwerken en integraal naar initiatieven kijken’’

Platforms en serious gaming

De regio’s werken niet alleen aan omgevingstafels samen met ketenpartners. Omgevingsdienst IJsselland heeft in de regio bijvoorbeeld ook een omgevingsplatform. Pieter-Jan: ‘’Dat is een soort regiegroep van programmamanagers die een keer in de zes weken bijeenkomt. Tijdens die bijeenkomsten bekijken we waar we behoefte aan hebben om de Omgevingswet in onze regio verder te brengen. We organiseren bijvoorbeeld vier keer per jaar themadagen voor programmamanagers Omgevingswet. Hieruit volgen nieuwe initiatieven, denk aan het ontwikkelen van een ‘uniform regionaal VTH-werkproces’.‘’ Ook de regio Flevoland kent zo’n platform: Platform Omgevingswet Flevoland. Paul: ‘‘Dit platform wordt gebruikt om iedereen goed klaar te stomen voor de Omgevingswet. We delen kennis en ervaringen met elkaar. Denk bijvoorbeeld aan een masterclass over de bruidsschat.‘’

Serious gaming inzetten, waarbij gesprekken worden gestimuleerd over wat de Omgevingswet brengt

Omgevingsdienst Flevoland & Gooi en Vechtstreek zet samen met de Veiligheidsregio Flevoland en Veiligheidsregio Gooi en Vechtstreek ook serious gaming in, waarbij gesprekken worden gestimuleerd over wat de Omgevingswet brengt. Paul: ‘’Het is een leervorm waarbij we aan de hand van een online gamesituatie gesprekken voeren over het oplossen van bepaalde dilemma’s. Zeker in coronatijd is dit een mooi middel om mensen wegwijs te maken in de Omgevingswet en de samenwerking.‘’ Er wordt heel enthousiast aan de competitie deelgenomen, vertelt Paul. Het is dan ook zeker een aanrader voor andere Omgevingsdiensten.

Kansen voor de toekomst

Als oud-voorzitter van ODNL ziet Paul heel wat kansen voor Omgevingsdiensten in de toekomst. ‘’Er ligt nu een heel mooi landelijk netwerk van professionele uitvoeringsorganisaties. Met name de samenwerking tussen Omgevingsdiensten is een mooi voorbeeld van hoe overheden kunnen samenwerken. Wat we nog wel moeten oefenen, zijn situaties waarin we het niet eens zijn met elkaar. Hoe brengen we verschillen van mening en inzicht op een volwassen manier op tafel? Het is belangrijk dat we open blijven over onze belangen en meningen en dat we goed kijken naar wat het beste is dat we samen kunnen bedenken. We zijn er om van elkaar te leren, niet om elkaar te beleren.‘’ Pieter-Jan sluit zich daar als huidige voorzitter bij aan. ‘’Wij gaan als Omgevingsdienst nooit op de stoel zitten van de bestuurder. Maar we hebben wel een belangrijke bijdrage te leveren als experts. Als we dat in de toekomst zuiver houden, kunnen we met de Omgevingstafel de bestuurlijke besluitvorming krachtiger maken.’’