Gemeente Bronckhorst breekt lans voor omgevingsprogramma

Meerdere sporen tegelijk

Elke gemeente in Nederland bereidt zich voor op de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Er is veel te doen: een omgevingsvisie formuleren, een omgevingsplan maken, het DSO inrichten, voor vroegtijdige participatie zorgen... De gemeente Bronckhorst  - een  grote plattelandsgemeente in de Achterhoek - heeft hier een eigen weg in gevonden. Willem Buunk (wethouder Economische Zaken en Financiën) coördineert de voorbereidingen in deze gemeente. Hij zegt: “Kenmerkend voor onze aanpak is dat we in één proces aan alle instrumenten van de Omgevingswet werken.”

Vooraf zijn alle bestemmingsplannen van deze gemeente samengevoegd tot twee bestemmingsplannen: één voor de bebouwde kom en één voor het buitengebied. Nu zijn ze tegelijkertijd bezig met het opstellen van de omgevingsvisie, het maken van het omgevingsplan en het analyseren van de klantreis. Ondertussen is het digitaal stelsel op poten gezet. Een eerste versie van de handreiking participatie is geschreven en de gemeente oefent hier al mee in de praktijk.

Marco Kerstens (Programmamanager Omgevingswet bij de gemeente Bronckhorst) merkt op dat het gelijktijdig oplopen van die sporen bijzonder is. Het is niet zo dat de visie eerst komt en dan pas het plan en de programma’s. Met het opstellen van de omgevingsvisie loopt deze gemeente dan ook niet voorop. Deze gemeente pakt alle onderdelen tegelijk op en kijkt naar de wisselwerking.

Uitvoeringsgericht

We hebben stápels beleid in Nederland. Ook in de gemeente Bronckhorst is dit het geval. Medewerkers schrokken er zelf van, toen ze erachter kwamen dat er meer dan tachtig beleidsstukken zijn op het terrein van de Omgevingswet. Buunk: “De hoeveelheid stukken maakt het voor mensen in de samenleving heel ingewikkeld. Maar ook intern is het op deze manier lastig om initiatieven te beoordelen of met elkaar het gesprek te voeren. We zijn een gemeente die graag dingen doet en mensen in de samenleving helpt, maar dit was daar niet op gericht.”

De gemeente wil uitvoeringsgerichtheid centraal stellen. Buunk: “Dáár is de Omgevingswet voor gemaakt. Dan moet je je omgevingsbeleid ook zodanig herzien.” Landelijk gaan we van 26 wetten naar één. Het equivalent daarvan zie je terug bij de gemeente: het aantal beleidsstukken wordt teruggebracht naar maximaal tien. “Het blijven veel regels, hoor. Of je de regels vastlegt in tachtig documenten of evenveel regels in één document. Maar hopelijk wel op een manier die veel eenduidiger is.” De gemeente wil een duidelijke visie formuleren. Meer bezig zijn met: Wat is de gewenste kwaliteit van de leefomgeving? Hoe kunnen we dat bereiken? Niet alleen maar minimumnormen of drempels. Zodat heel duidelijk is tegen welke initiatieven je “ja” zegt en tegen welke “nee”. Buunk: “Dat kan op strategisch niveau in de visie. En in het omgevingsplan zou het ook hele concrete vormen kunnen aannemen. Laten we dat dan opschrijven.”

Omgevingsprogramma

Een omgevingsprogramma is niet verplicht. Toch wil de gemeente Bronckhorst dit instrument nu al benutten. Kerstens: “De Omgevingswet is een belangrijk thema bij gemeenten. Maar er zijn nog veel meer belangrijke thema’s, energietransitie en klimaat bijvoorbeeld. Je ziet vaak dat dat een apart spoor is. Tegelijkertijd is klimaat een belangrijke opgave in de omgevingsvisie.” Hij pleit ervoor juist de samenhang te benadrukken. Ook in de aanpak: “Voor je het weet ben je met mensen aan het praten over klimaat en een paar weken later met dezelfde mensen over de omgevingsvisie.” Dit wordt daarom in één programma opgepakt.

Een omgevingsprogramma is heel uitvoeringsgericht. De gemeente Bronckhorst formuleert nu het eerste programma, gericht op werklocaties. Daar is een tekort aan in de gemeente. Ze willen meer gebruik maken van vrijkomende agrarische bedrijfslocaties. Buunk: “Je kunt dat soort locaties benutten om bedrijven te vestigen. Een timmerfabriek, hoveniersbedrijf of bedrijf dat hekwerken levert, kan bijvoorbeeld prima in het buitengebied. Dat biedt op het industrieterrein ruimte voor andere bedrijven.”

Hierin werkt de gemeente samen met maatschappelijke partners, bedrijven en ontwikkelaars. Het is bij uitstek iets wat je in een programma kunt oppakken. Op zoek naar samenhang en uitvoeringsgerichtheid, helemaal in de geest van de wet. Volgens Buunk en Kerstens is het omgevingsprogramma, dat uitvoeringsgerichte aspect, nog onderbelicht. Buunk: “Ik verwacht dat dit voor gemeenten een heel belangrijk instrument gaat worden.” Kerstens: “We willen een lans breken voor het omgevingsprogramma. En willen graag dat de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1-1-2022 doorgaat!”

Werk met werk maken

Maar wat voor gevolgen heeft deze parallelle aanpak voor de organisatie? De gemeente Bronckhorst laat zich ondersteunen door expertise van buiten, maar veel werk wordt gedaan door eigen mensen. Kerstens: “Want als je straks hiermee wilt gaan werken, dan is het belangrijk om dat proces samen door te maken.” Maar het vraagt wel wat van de capaciteit.

De coronatijd heeft dit extra lastig gemaakt. Veel mensen willen nu bouwen. Het is daarom heel druk met het reguliere werk: het afhandelen van vergunningsaanvragen. Daarnaast moeten medewerkers tijd kunnen maken voor de voorbereiding op de Omgevingswet. Kerstens: “Ik denk dat we moeten zoeken naar werk met werk maken. Want je kunt het achtereenvolgens doen: eerst een visie maken, dan een plan, dan een programma. Maar dan blijft de stroom maar gaan qua werk. Terwijl je het uitzoekwerk voor de visie heel goed in een programma kunt benutten, en het uitzoekwerk voor het programma ook huiswerk is voor het plan. Zo kun je de belasting van medewerkers bundelen, waardoor je het op een gegeven moment kunt afronden.” Buunk: “Ook moeten mensen zich ontwikkelen in het proces. De nieuwe wet en nieuwe terminologie moeten ze zich eigen maken. Dat leren kost wel iets meer tijd dan ik had verwacht. Maar als je dat nu al doet, gaat het straks sneller bij de implementatie.”

Aan de ene kant komt er dus werk bij. Aan de andere kant heeft de gemeente anderhalf jaar geleden al een nieuwe woonvisie geschreven. Die wordt zonder al te veel wijzigingen overgenomen in de omgevingsvisie. Andere onderdelen die nog even konden wachten, zoals de mobiliteitsvisie, zijn uitgesteld. Die worden in de omgevingsvisie opgepakt. Ook op die manier wordt het werk gebundeld.

Kerstens: “Capaciteit is overal een vraagstuk. Maar ik denk dat er juist op deze manier - met de parallelle aanpak - wel winst te behalen valt.”

Gemeente Bronckhorst neemt ook deel aan de werkplaats in de regio

Wilt u meer informatie over werkplaatsen in het algemeen? Of over de werkplaatsen die inmiddels van start zijn gegaan in het bijzonder? Of wilt u zich aanmelden voor een werkplaats? Bezoek dan onze website­pagina over de werkplaatsen.