Een van de grote veranderingen van de Omgevingswet is de 'integrale vergunningverlening'. Hierbij worden besluiten niet meer los van elkaar genomen, maar steken alle betrokken partijen de koppen bij elkaar en bespreken ze de vergunningaanvraag. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft – samen met een aantal gemeenten – de Intaketafel en Omgevingstafel ontwikkeld. Volgens Hanneke Kunst (projectleider bij het programma Aan de slag met de Omgevingswet en de VNG) is de Omgevingstafel een mooi instrument om veel eerder met elkaar in dialoog te gaan. Zo kun je het initiatief nóg beter maken en daardoor heeft het meer kans van slagen.

Hanneke Kunst, projectleider bij het programma Aan de slag met de Omgevingswet en de VNG

Hoe werkt de Omgevingstafel?

Initiatiefnemers komen eerst bij een Intaketafel terecht. Een klein team van gemeenteambtenaren geeft dan een eerste beoordeling over de wenselijkheid van het initiatief. Is het initiatief wenselijk en is een Omgevingstafel een passend vervolg? Dan wordt er een Omgevingstafel georganiseerd waarbij alle partijen aanschuiven die belang hebben bij het initiatief. Bijvoorbeeld gemeentelijke adviseurs van ruimtelijke ordening, milieu of bouwen. Maar ook adviseurs van ketenpartners, zoals waterschappen en omgevingsdiensten. Zij gaan aan de Omgevingstafel in gesprek met de initiatiefnemer en belanghebbenden, zoals omwonenden.

Integraal werken

Een van de gemeenten waar Hanneke de Omgevingstafel met een interbestuurlijke insteek tot stand bracht, is de gemeente Gooise Meren. In plaats van eerst alle nieuwe werkprocessen uit te werken is deze gemeente meteen aan tafel gaan zitten met initiatiefnemers, ketenpartners en omwonenden. Om hierover te vertellen zitten aan tafel: Antoinette Soede (implementatiemanager Omgevingswet bij gemeente Gooise Meren), Jankees Salverda (adviseur water en ruimte bij Waternet), Gijs van Duijn (Regionaal Implementatiecoach Omgevingswet (RIO) bij het programma Aan de slag met de Omgevingswet) en Ewout Dam (projectmedewerker team financiën bij de VNG).

A. Soede
Antoinette Soede, implementatiemanager Omgevingswet bij gemeente Gooise Meren

Antoinette Soede (gemeente Gooise Meren) heeft gemerkt dat de Omgevingstafel helpt om integraler te werken. “Je zit direct met alle betrokkenen aan tafel, dat is denk ik heel efficiënt. Je kunt op elkaar reageren.” Een thema als biodiversiteit komt dan bijvoorbeeld niet alleen van de adviseur groen van de gemeente, maar ook van de ketenpartners. Het belang van een thema wordt zo veel sterker dan in losse adviezen. Ook bewoners vinden het prettig om te kunnen benoemen wat zij belangrijk vinden. Vaak blijkt dan dat de adviseurs dezelfde thema’s net zo belangrijk vinden.

Ook Jankees Salverda (Waternet) heeft het integraal werken als prettig ervaren, omdat je direct met elkaar in gesprek kunt. Met behulp van de Klimaatatlas heeft hij bijvoorbeeld laten zien wat een goede of juist minder goede plek is voor de ingang van een parkeergarage: hoe voorkom je wateroverlast? Omdat hij aan het begin van het proces betrokken is, kan de initiatiefnemer op dat moment het plan nog aanpassen. “Dat is directe winst.”

Jankees Salverda, adviseur water en ruimte bij Waternet
Ewout van Dam
Ewout Dam, projectmedewerker team financiën bij de VNG

Je zit direct met alle betrokkenen aan tafel, dat is denk ik heel efficiënt.

Stroomlijnen

Gijs van Duijn (RIO) ziet hoe verschillende gemeenten de Omgevingstafel invullen. Sommigen hebben nog wat koudwatervrees om meteen ook belanghebbenden en initiatiefnemers te betrekken. In de gemeente Gooise Meren zijn die gelijk betrokken, waardoor de ervaringen daar als voorbeeld dienen voor hoe de Omgevingstafel werkt in de praktijk. Samen met de VNG zet Gijs zich in om het proces verder te stroomlijnen. Zodat ketenpartners op tijd weten dat ze worden betrokken bij een vraagstuk. Daarover moet je afspraken maken met elkaar in de regio. Gemeenten kunnen de Omgevingstafels op hun eigen manier organiseren. Maar het is ook belangrijk dat ze rekening houden met de tijd van ketenpartners. Hoe zorg je ervoor dat waterschappen niet 28 Omgevingstafels per week af moeten? En is de werkwijze in de regio uniform?

Jankees ziet deze zorg ook binnen Waternet. “Het brengt bij ons een heel nieuwe dynamiek met de afdeling vergunningverlening op gang. Omdat je moet besluiten: wie gaat ergens heen? Ik heb nu regelmatig overleg met vergunningverleners waarin we afspraken maken wie aanschuift met de juiste kennis.” Hij werkt met verschillende gemeenten samen en die gaan er allemaal anders mee om. Dat is voor een ketenpartner niet zo makkelijk. “Sommige gemeenten willen strakke afspraken over wanneer je aan tafel zit. Dat wil ik eigenlijk niet. Dan verlies je dwarsverbanden. Liever overal op een vergelijkbare manier werken en niet een te rigide aanpak.”

Gijs van Duijn, RIO bij het programma Aan de slag met de Omgevingswet

Ja, de nieuwe manier van werken kost tijd. Maar: het levert ook tijd op. Je hoeft namelijk niet meer alles op te schrijven. Een verslag van elke sessie is natuurlijk wel prettig. Maar omdat je eerder in gesprek gaat, weten alle partijen eerder wat er wel en niet mogelijk is. Zowel de initiatiefnemer als de adviseurs van gemeenten en ketenpartners hoeven daardoor niet alle opties helemaal op papier uit te werken. Antoinette: “We hebben gebruikgemaakt van de sjablonen van de VNG, dat is heel effectief.” Aan de hand van de ervaringen worden de sjablonen steeds verbeterd. Het zou optimaal zijn als je na drie Omgevingstafels een formulier hebt waarin alle adviezen staan. Dan hoef je bij het daadwerkelijke vergunningstraject de aanvraag alleen nog maar even te checken.

Gijs vult aan:

De digitalisering biedt kansen. Je kunt met 7 of 8 mensen even kort een dossier doornemen. Je hoeft niet meer naar elkaar toe, maar je hebt wel de interactie. Als je het goed organiseert, kun je tijd besparen.

Open en transparant

Antoinette: “Ik ben blij dat we meteen al met bewoners en initiatiefnemers zijn gaan oefenen. Daar leer je zoveel van! Ondanks dat het niet in één keer goed gaat, ben ik wel blij dat we het gelijk echt zijn gaan doen.” Maar natuurlijk is een nieuwe manier van werken voor iedereen wennen. Het is belangrijk om goed uit te leggen wat een Omgevingstafel is. “Mensen denken soms dat als zij iets zeggen dat het direct overgenomen wordt. Dus we moeten heel goed aangeven: dit is het kader. Dit mag nu al volgens het bestemmingsplan. Als we hiermee verdergaan, moet het ook nog naar de raad, et cetera. We proberen zoveel mogelijk op te halen uit de omgeving, maar soms kan iets gewoon niet.” Ze vindt een open en transparante houding heel belangrijk. Ze heeft gemerkt dat dit erg wordt gewaardeerd door omwonenden.

Voor initiatiefnemers is het ook wennen. Zij moeten aan de Omgevingstafel naar alle partijen luisteren. Een standaardpraatje houden tijdens een inspraakavond is niet meer genoeg. Maar uiteindelijk hebben ook initiatiefnemers er baat bij, want zo krijgen ze veel eerder advies en duurt het proces minder lang dan voorheen.

Een nieuwe manier van werken is voor iedereen wennen

Ga gewoon aan de slag

De VNG heeft een werkwijze ontwikkeld om de effecten van een instrument als de Omgevingstafel in kaart te brengen. Ewout Dam (VNG) heeft met verschillende gemeenten en onderwerpen aan deze Werkwijze Structurele Effecten gewerkt. Met als doel om inzicht te ontwikkelen in de vraag wat de Omgevingswet financieel, maar ook kwalitatief, op de lange termijn kan betekenen voor gemeenten, initiatiefnemers en andere betrokkenen. Hierbij komen vragen aan bod als: wat is het effect voor een initiatiefnemer, hoeveel tijd is hij kwijt aan een Omgevingstafel? Maar juist ook: hoeveel capaciteit hebben overheden nodig?

Samen met 15 ervaringsdeskundigen – waaronder de gemeente Gooise Meren – heeft de VNG de effecten van de Omgevingstafel in een powerpointpresentatie weergegeven. Dit wordt waardevolle informatie voor gemeenten die nog aan de slag willen met Omgevingstafels. De plaat laat zien wat je op termijn verwacht te bereiken door het inzetten van de Omgevingstafel. Wat zijn hierin de belangrijke elementen? Op welke effecten kun je als gemeente sturen? En waar komen de voordelen van de Omgevingstafel vandaan?

Uiteindelijk levert de Omgevingstafel tijd op. Daarnaast zijn aanvragen completer en daarmee kansrijker om uiteindelijk gerealiseerd te worden. In de pilots worden nu namelijk voor het eerst meer positieve dan negatieve effecten gemeten.

Ewout:

Probeer verder te kijken dan het eerste 'ik moet er nog aan wennen' of 'hoe gaat het nu werken?'. Dat is zo leuk aan deze werkwijze. Dat je voorbij dat eerste moment kijkt en alvast naar de verwachtingen op de langere termijn kijkt. Dit maakt het makkelijker om gewoon aan de slag te gaan met de Omgevingstafel.

Meer weten over de Omgevingstafel?

Bekijk dan een van onze webinars over de Omgevingstafel:

Lees ook het artikel Aan de slag met de Omgevingstafel in Kwartslag 12 van oktober 2020.

Als u zelf aan de slag wil met de Omgevingstafel, neem dan eens een kijkje in de Toolkit Omgevingswet. Hier vindt u diverse bouwstenen waarmee u de Omgevingstafel vorm kunt geven. Ook op de website van VNG vindt u tools, brochures en informatie over de Intaketafel en de Omgevingstafel.

Gluren bij de buren

Persoonlijke verhalen zijn een grote inspiratiebron. Hoe doen anderen het? Waar lopen ze tegenaan? Waarom gaat het goed? En waarom gaat het soms ook minder goed? Wat leer je daarvan? Lees meer praktijkverhalen en kijk ook eens bij de 'blogs' en 'interviews'. op onze website Aan de slag met de Omgevingswet.