Arjan Nijenhuis, MT-lid/relatiemanager Omgevingswet, over de betekenis van een ' open bestuurscultuur' bij de Omgevingswet. Als bestuurders en ambtenaren zich openstellen voor belangen en inzichten van anderen, leidt dat tot een constructieve samenwerking. 

Arjan Nijenhuis
Arjan Nijenhuis, MT-lid/relatiemanager Omgevingswet

In de nasleep van de Toeslagenaffaire speelt ‘een open bestuurscultuur’ een rol. Daarin gaat het vooral om transparantie in de besluitvorming. Ambtelijke adviezen moeten bijvoorbeeld openbaar raadpleegbaar zijn.

Bij de Omgevingswet heeft een open bestuurscultuur voor mij primair een andere betekenis. Namelijk dat bestuurders en ambtenaren zich openstellen voor belangen en inzichten van anderen, om zo de benodigde samenwerking vorm te geven.

De afgelopen periode kreeg ik daarin op verschillende manieren bevestiging.

"Bestuurders en ambtenaren stellen zich open voor belangen en inzichten van anderen, om zo de benodigde samenwerking vorm te geven."

Woningbouw samen met andere opgaven

Een advies van het Economisch Instituut voor de bouw (EIB)  over woningbouw ‘in het groen’ riep kritische reacties op. Zo twitterde Cees-Jan Pen dat ook het EIB moet erkennen dat het loket ‘gemakkelijke oplossingen’ gesloten is. Hij pleit voor een creatievere aanpak. En Co Verdaas schrijft in Trouw dat het EIB het complexe vraagstuk van de woningbouw ‘zo plat als een dubbeltje’ slaat. “Ons land verdient beter.” Beide reacties wijzen erop dat woningbouw samengaat met andere maatschappelijke opgaven, zoals verduurzaming van de agrarische sector, energietransitie en klimaatadaptatie.

In ROMagazine stond een artikel van Friso de Zeeuw en Marcel Bayer. Zij wijzen er in dit meer omvattende artikel op dat de ‘Omtzigt-doctrine’, recente jurisprudentie* en de Omgevingswet, met haar nadruk op participatie, ‘de burger’ voorop zetten.

Gezamenlijk uitgangspunt voor resultaat

Tot slot een concept-rapport van een gerenommeerd onderzoeksbureau. Het heeft vier grote verandertrajecten bestudeerd en bezien of er lessen uit te trekken zijn voor de transitie van de Omgevingswet. De verandering van houding en gedrag blijkt in de praktijk taai en vergt veel tijd en uithoudingsvermogen. Eén casus ging over de oprichting van een nieuw landelijk ziekenhuis, met veel tegengestelde belangen. Pas toen een gezamenlijk uitgangspunt was geformuleerd – de kwaliteit van zorg staat centraal – kwam er schot in de zaak.

Geen gemakkelijke weg

Dit alles wijst in een richting die spoort met de doelen van de Omgevingswet. De grote maatschappelijke opgaven niet afzonderlijk, maar in onderlinge samenhang oppakken: de integrale benadering. Dat kan leiden tot creatieve, innovatieve oplossingen. Geen gemakkelijke weg, maar een zoektocht naar samenhangende kwaliteit.

Deze integrale benadering gaat hand in hand met een stevige betrokkenheid van de omgeving: participatie. Bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties moeten van meet af aan goed betrokken zijn bij de besluitvorming. Het doel is vergroting van de kwaliteit van de besluitvorming, met als belangrijke bijvangst het roemruchte draagvlak. Omdat de leefomgeving van ons allemaal is, is de intentie van de Omgevingswet om de positie van bewoners te versterken. 

"Deze integrale benadering gaat hand in hand met een stevige betrokkenheid van de omgeving: participatie."

Eén overheid met een open bestuurscultuur

Tot slot is het duidelijk dat veel van de actuele maatschappelijke opgaven alleen kunnen worden aangepakt met interbestuurlijke samenwerking. Ook hiertoe zet de Omgevingswet aan. De samenleving heeft behoefte aan één soepel opererende overheid, waarbij bundeling van kennis belangrijker is dan de precieze onderlinge bevoegdheidsverdeling. Wat kan een gemeente bijvoorbeeld doen aan klimaatadaptatie zonder de specifieke kennis van het waterschap?

Deze drie kernelementen – integrale benadering, participatie en interbestuurlijke samenwerking – vergen een open bestuurscultuur. Openstaan voor andere opgaven, andere belangen, andere kennis. En openstaan voor ‘de burger’, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Vanuit die open houding samen met anderen zoeken naar meerwaarde en cocreatie. En met de casus van het ziekenhuis in het achterhoofd: wat zou het mooi zijn als het vertrekpunt van die gezamenlijke zoektocht, de kwaliteit van de leefomgeving is. Op en top Omgevingswet.

Raad van State n.a.v. het ‘Varkens in Nood’-arrest van het Europese Hof van Justitie: beroep staat óók open voor hen die in eerdere fasen geen zienswijze hebben ingediend.

Auteur

Dit is een blog van Arjan Nijenhuis, MT-lid/relatiemanager Omgevingswet. Arjan blogt voor het programma Aan de slag met de Omgevingswet. Zijn invalshoek: de externe partijen waarmee hij dagelijks te maken heeft. Reageer via onze social media:

Arjan Nijenhuis blogt