De gemeente Hengelo werkte in juli aan een pilot. Daarvoor was de agenda van 18 medewerkers voor 10 werkdagen schoongeveegd. Met als doel om aan een deel van het omgevingsplan te werken en te oefenen met de nieuwe manier van werken. We spraken met Annemieke van Es (programmamanager Omgevingswet bij de gemeente Hengelo) en Jasper Klarenbeek (projectleider van GemeenteDSO) over dit project.

Annemieke van Es (programmamanager Omgevingswet bij de gemeente Hengelo)
Annemieke van Es, programmamanager Omgevingswet bij de gemeente Hengelo
Jasper Klarenbeek. projectleider van GemeenteDSO
Jasper Klarenbeek, projectleider van GemeenteDSO, een multidisciplinaire dienstverlener op het gebied van de Omgevingswet

Waarom deze aanpak?

Annemieke vertelt: “Onze strategie bij de implementatie van de Omgevingswet is leren door te doen. We zoeken niet alleen uit wat je moet doen, maar we willen het ook zelf ondervinden. De leerpunten uit de pilot gaan we gebruiken in de aanpak van het echte omgevingsplan. Ook bij het opstellen van onze omgevingsvisie leren we door te doen, dat is ons goed bevallen.”

Jasper: “We werkten binnen het project met 3 subteams: juridische regels, toepasbare regels en GEO. Het hele team moet de basiskennis op orde hebben. Maar de teams werkten ook afzonderlijk van elkaar om een verdiepingsslag te maken. Via de sprintmethodiek zorgden we voor onderlinge cohesie. De toepasbare regels zijn nieuw voor gemeenten. Dat vraagt een andere manier van denken en doen."

"Onze strategie bij de implementatie van de Omgevingswet is leren door te doen."

"We hebben de agenda’s voor 10 werkdagen leeggeveegd. Dat was voor ons ook nieuw. Het was een zeer intensief traject. Sommige medewerkers waren er zo fanatiek mee bezig dat ze zelfs in de weekenden en tot in de late uurtjes doorwerkten. Het team was heel bevlogen. Het is uniek wat Hengelo heeft laten zien. Andere gemeenten kijken nu of ze het ook zo kunnen doen."

"In de regel duurt het traject 3 maanden en gebeuren deze werkzaamheden naast de gewone werkzaamheden. Capaciteit is bij elke gemeente een lastig punt. Het voordeel van deze ‘snelkookpan-methode’? Je hebt volledige focus, er is geen afleiding. Je gaat daardoor veel dieper en sneller. Je hebt een steilere leercurve en de motivatie is beter.”

Annemieke: “Doordat je zo intensief bezig bent, is de opbrengst groot. We wilden iets belangrijks neerzetten. Dat kan alleen door de benodigde capaciteit écht vrij te maken. Dit doe je er niet zomaar bij. We wilden het niet laten insneeuwen door andere werkzaamheden.”

Hengelo: gefeliciteerd met oplevering

"Leerpunt: hoe belangrijk het is om alle keuzes en onderlinge afspraken vast te leggen.”

Tegen welke uitdagingen zijn jullie aangelopen?

Jasper: “Het digitale instrumentarium werkte op niet mee. Juist op het moment van de pilot konden we niet publiceren in de pre-omgeving van het DSO. Dat was buiten de scope van het project, maar daar heb je dan wel mee te maken.”

Annemieke: “We konden onze planning niet meer aanpassen, dus hebben dit op een andere manier moeten oplossen. Maar we hebben veel dingen wél kunnen oefenen: een bestemmingsplan omschrijven naar een stukje van het omgevingsplan. En we hebben uitgangspunten uit ons plan van aanpak voor het omgevingsplan kunnen toetsen. We kiezen bijvoorbeeld voor de houding ‘ja, mits’ en dat hebben we al getest. Maar er kwamen ook vraagstukken uit de pilot die we verder moeten uitzoeken.”

Jasper: “We hebben een logboek bijgehouden (anderen noemen dat een handboek) en daar hebben we alle keuzes in vastgelegd. Het is een levend document, een basis waar je mee verder kunt.”

Annemieke: “Dat was een van de leerpunten: hoe belangrijk het is om alle keuzes en onderlinge afspraken vast te leggen.”

Wat ging er goed tijdens de pilot?

Annemieke: “We kwamen in een positieve flow. Sommige projectleden wisten van geen ophouden, je kreeg echt samenwerking. Het leverde energie op. We voelden: hier moeten we nú mee verder gaan.”

Jasper: “Wat de gemeente siert is dat andere afdelingen ook meegenomen worden in wat er allemaal gaat veranderen. Daar gaat Hengelo een stapje verder in dan andere gemeenten.”

Annemieke legt uit: “We zien dit als een vliegwiel dat de organisatie verder kan helpen. Integraal werken en begrijpelijk communiceren hangen niet alleen af van de Omgevingswet. Ook in het sociaal domein speelt dit bijvoorbeeld. Het is niet ‘Omgevingswet-werken’, maar ‘Hengelo's werken’.”

Wat is het resultaat van de pilot en hoe gaan jullie nu verder?

Annemieke: “Het eindresultaat is er nog niet, maar we hebben veel geleerd. De manier van werken, de onderlinge samenwerking en met elkaar werkafspraken maken zijn belangrijk. Ik ben blij dat we daar tijdens de pilot achter gekomen zijn.

Dit najaar gaan we nog wat dingen uitzoeken die in de pilot naar voren kwamen. En dan willen we in januari en februari het plan van aanpak uitwerken: wie doet wat en wanneer. In maart starten we dan met het echte omgevingsplan. We willen ermee door blijven gaan om het urgentiegevoel vast te houden. Dat het veel werk is, is ook een leerpunt. Maar we weten nu dat we met deze benadering uit de voeten kunnen. Dat is de conclusie.”

Tips voor andere gemeenten?

Annemieke: “Focus niet alleen op de inhoud, maar ook op het proces. En maak er tijd voor vrij. Werk bijvoorbeeld steeds een vaste dag in de week aan het omgevingsplan.”

Jasper: “Ga aan de slag. De winkel blijft open tijdens de verbouwing. Voor zowel de huidige werkzaamheden als het nieuwe instrumentarium moet je tijd vrijmaken. Met alle grote maatschappelijke opgaven die er liggen is dit een hele uitdaging voor gemeenten. Tegelijkertijd is het een kans om een omgevingsplan te maken dat robuust en toekomstbestendig is.”

"Dat het veel werk is, is ook een leerpunt. Maar we weten nu dat we met deze benadering uit de voeten kunnen.”

Annemieke: “Wij hebben in de omgevingsvisie uitgebreide participatie toegepast. De omgevingsvisie is de basis voor ons omgevingsplan. Daar zit een bepaalde volgordelijkheid in, al kijken gemeenten daar verschillend tegenaan. Voor ons werkt deze volgorde goed.

Maar de belangrijkste tip is: ga aan de slag. Door te doen leer je. Je leert ook je collega’s kennen. Sommigen worden enthousiast van iets wat eigenlijk buiten hun functie ligt.”

Jasper: “Het is een bevlogen team. Dat was echt bijzonder om te zien. Sommige mensen hebben enorme sprongen gemaakt. Het team heeft zich enorm ontwikkeld.”

Annemieke: “We hebben een heel goede onderlinge samenwerking gehad, snel kunnen schakelen. Ook met GemeenteDSO. Al vinden sommige collega’s het nog wat vaag. Maar dat is nu ook zichtbaar geworden en daar kunnen we mee aan de slag. We weten nu beter waar we staan.”

Groepsfoto Hengelo 21 juni 2021
Het bevlogen team van de gemeente Hengelo.

Samenwerken in de regio

Annemieke: “In de regio werken meerdere gemeenten aan zo’n pilot. Dat maakt ervaringen uitwisselen ook makkelijk. We leren van elkaar en dat is mooi om te zien. En na het persbericht ben ik door 4 andere gemeenten benaderd om erover te vertellen. Dat levert heel interessante gesprekken op.”

Jasper: “De gemeenten in de regio hebben een wens naar ons uitgesproken om een learning community te vormen, om ervaringen te delen en van elkaar te leren.”

Meer informatie:

De omgevingsvisie brengt Hengeloërs bij elkaar

Gluren bij de buren

Persoonlijke verhalen zijn een grote inspiratiebron. Hoe doen anderen het? Waar lopen ze tegenaan? Waarom gaat het goed? En waarom gaat het soms ook minder goed? Wat leer je daarvan? Lees meer praktijkverhalen en kijk ook eens bij de blogs en interviews op onze website Aan de slag met de Omgevingswet.