Onder de vlag van Hart van Holland werkte de gemeente Leiden samen met 9 buurgemeenten - Katwijk, Noordwijk, Oegstgeest, Teylingen, Kaag en Braassem, Leiderdorp, Zoeterwoude, Voorschoten en Wassenaar - aan de Omgevingsvisie 2040. Een samenwerking die in Nederland in deze vorm nog niet eerder was voorgekomen.

In 2018 won Hart van Holland de Aandeslag-Trofee. Wat is er sindsdien allemaal gebeurd? Aan het woord: 2 belangrijke voortrekkers van het initiatief, Fleur Spijker (wethouder Duurzame Verstedelijking, Leiden & lid van het Dagelijkse Bestuur van Holland Rijnland) en Fred Goedbloed (beleidsmedewerker, Leiden).

Hoe is het nu met…?

Het programma Aan de slag met de Omgevingswet heeft de afgelopen jaren in dit magazine en op zijn website aandacht besteed aan veel projecten en initiatieven die al proberen te werken in de geest van de Omgevingswet. Ook reikt het programma jaarlijks de Aandeslag-Trofee uit aan dit soort initiatieven. In deze nieuwe rubriek ‘Hoe is het nu met…?’ gaan we na een aantal jaar weer op bezoek bij deze projecten.

Fleur Spijker
Fleur Spijker, wethouder Duurzame Verstedelijking, Leiden Foto: Eelkje Colmjon

Wat houdt Hart van Holland precies in?

Wethouder Fleur Spijker: “In 2013 wilden we een agenda maken voor de aanpak van de uitdagingen van gemeente Leiden. Maar Leiden is een gemeente met een heleboel buurgemeenten. Alles wat in de regio gebeurt heeft effect op ons, en andersom. Dus besloten we het breder aan te pakken. En samen met de gemeenten die daar voor openstonden te kijken naar uitdagingen die ons allemaal raken. In 2015 vormden we zo het Hart van Holland.”

Fred Goedbloed
Fred Goedbloed, beleidsmedewerker in gemeente Leiden

“We werken vanuit de inhoud, in een informele samenwerking zonder onnodige ballast, met welwillende partijen”

Fred Goedbloed vult aan: “In de geest van de Omgevingswet zijn we toen een omgevingsvisie gaan maken: een integrale visie op de uitdagingen die op ons afkomen als het gaat om bijvoorbeeld klimaatadaptatie, energietransitie en mobiliteit. Samen met belangrijke spelers in de regio, zoals het waterschap, drinkwatervoorziening Dunea en netbeheerder Liander. Vanuit de inhoud, in een informele samenwerking zonder onnodige ballast, met welwillende partijen: een coalition of the willing.”

Wat hebben inwoners en ondernemers daaraan?

Goedbloed: “We hebben thema’s uitgewerkt waarvan iedereen wist dat we er iets mee moesten, maar die abstract bleven, zoals de energietransitie. Pas toen we het gingen uittekenen en er cijfers aan verbonden, realiseerden we ons: dit raakt ons straks écht, we moeten iets doen. En dan gaat het niet om een paar zonnepanelen, maar om heel veel windmolens. Dat soort dingen concreet maken spoort betrokken partijen aan om te acteren. Hoe beter wij ons voorbereiden, hoe minder bewoners en bedrijven straks problemen ervaren. Zo voorkomen we dat mensen in de toekomst bijvoorbeeld met een tekort aan energie of aan drinkwater te maken krijgen.”

"We maken abstracte thema’s, zoals de energietransitie, concreet. Door dingen uit te tekenen en er cijfers aan te verbinden. Dat spoort partijen aan om te acteren.”

In 2018 won Hart van Holland de Aandeslag- Trofee. Wat is er sindsdien gebeurd?

Spijker: “In maart 2018 waren er verkiezingen, ik was net als wethouder aangetreden. Door mijn achtergrond had ik veel ervaring met de Omgevingswet opgedaan en wist ik welke kansen de wet biedt. Dankzij de nominatie begrepen mijn collega-wethouders in onze buurgemeenten dat Hart van Holland kansen bood. We zijn ook gaan kijken hoe we de gemeenten in onze gemeenschappelijke regeling Holland Rijnland die nog niet meededen, bij de samenwerking konden betrekken. Omdat er veel voorwerk was gedaan in het Hart van Holland konden we afgelopen zomer al de regionale agenda van Holland Rijnland vaststellen.”
 

Nominatie 2018 Aan de slag Trofee
Van links naar rechts Liselotte Gips-Hientz (projectleider Zoeterwoude), Ton de Gans (wethouder gemeente Zoeterwoude), Heleen Groot (voormalig directeur Aan de slag met de Omgevingswet), Fleur Spijker (wethouder gemeente Leiden) en Fred Goedbloed (projectleider gemeente Leiden). Foto: Buro JP

“Ondertussen verdiepen we onze kennis over de uitdagingen die op ons afkomen. Station Leiden Centraal bijvoorbeeld, het centrale opstappunt voor het OV in de regio, dat steeds meer reizigers moet opvangen. Samen met Prorail, Rijk en provincie proberen we het zo te verbeteren dat het als transferium voor de regio blijft functioneren.”

Wat waren de grootste uitdagingen?

Goedbloed: “Het grote verloop van mensen in het netwerk. Je moet dus steeds blijven investeren in nieuwe mensen, en hen ervan overtuigen hoe belangrijk het is om in de geest van de Omgevingswet integraler en ‘anders’ te gaan werken.”

Spijker: “Je moet de energie inzetten op het juiste schaalniveau, met de daarbij passende organisatievorm. Eigenlijk gaan we nu van een informele netwerksamenwerking naar een formelere Holland Rijnland-structuur die voor de realisatie van de agenda weer in lossere, gemeentelijke verbanden georganiseerd wordt. Daarbij moet  je - vanuit de inhoud - op samenhang en integraliteit blijven sturen. Een andere uitdaging is de capaciteit. De aanpak van de grote opgaven vraagt veel inzet. Dat is voor een gemeente als Leiden al een hele opgave, maar van kleinere gemeenten wordt wel heel veel gevraagd.”

Wat wordt de volgende stap?

Spijker: “We werken nu aan een regionale uitvoeringsagenda. We inventariseren welke stappen we moeten zetten als het gaat om thema’s als duurzaamheid, economie, mobiliteit en verstedelijking: welke projecten zijn nodig, en op welk schaalniveau kunnen we die het beste organiseren? Zo werken we op een integrale manier en in wisselende verbanden aan een steeds sterkere regio.”

Meer weten?

Drie tips van de gemeente Leiden

  • Ontwerpend onderzoek helpt bij regionale samenwerking. Spijker: “Zo maak je inzichtelijk wat er nodig is en welke mogelijkheden je hebt als gemeenten.”
  • Je hebt een trekker nodig met een open blik die er echt voor gaat. Goedbloed: “Het helpt enorm als je een wethouder hebt die het nut van de Omgevingswet inziet en die zich er hard voor maakt. In ons geval is dat Fleur Spijker. Zonder haar had dit initiatief kunnen doodbloeden.”
  • Acteer op het schaalniveau waar de energie zit. Spijker: “Dáár moet je op inzetten. En vervolgens moet je erop vertrouwen dat je daarin ook dingen kunt loslaten.”
Kaart van Hart van Holland