De blik van studenten op de Omgevingswet

Logische vragen voor initiatiefnemers

Luc van Mil (docent bestuurskunde) vertelt dat leraren van de hogeschool continu zoeken naar ontwikkelingen waarmee studenten in het werkveld te maken krijgen. 'We bereiden studenten voor op de toekomst door in ons onderwijs op die ontwikkelingen in te spelen. Voor studenten die in het vakgebied ruimtelijke ordening willen werken, is de Omgevingswet zo’n belangrijke ontwikkeling. In de minor Toekomstbestendige Leefomgeving bieden we hen de kans om kennis en praktijkervaring op te doen met de wet.'

De minor focust zich op het bestuurskundige én het juridische deel van de wet, zegt Van Mil. 'Hierdoor komen studenten van verschillende studies op de minor af. Van rechten tot ruimtelijke ordening – en van commerciële economie tot communicatie. In een praktijkopdracht brengen de studenten hun kennis bij elkaar. Samen gaan ze aan de slag met een ruimtelijke opgave voor een gemeente uit de regio. Zo ervaren ze het werken met de Omgevingswet in het echt.'

In de praktijk werken met de Omgevingswet

Hoe ziet zo’n praktijkopdracht eruit? En wat levert het op? Student Bart Schuitemaker (ruimtelijke ordening) over zijn opdracht: 'In de gemeente Bodegraven-Reeuwijk is ruimte om te bouwen schaars. Dat komt door de voorkeur voor laagbouw en het beschermde natuurgebied rondom de gemeente. Dat maakt het ingewikkeld om ontwikkelingsprojecten voor de leefomgeving op te zetten. De gemeente gaf ons de opdracht om daar een oplossing voor te bedenken. Ook moesten we een innovatief plan maken voor de ontwikkeling van de omgeving. Inclusief juridische onderbouwing, binnen de kaders van de Omgevingswet. We moesten ons daarvoor verdiepen in de omgevingsvisie van de gemeente en leren hoe de wet juridisch in elkaar zit.'

Calice Lagraauw (rechten): 'Mijn projectgroep wilde aansluiten op de belangrijkste thema’s uit de omgevingsvisie van de gemeente: participatie, duurzaamheid en meer woningbouw. Uit een participatieonderzoek kwam naar voren dat bewoners meer ruimte voor sport willen. Daarom ontwikkelden we een bouwplan voor een duurzaam sport- en wooncomplex. Dat bestond uit een circulaire woontoren met daarnaast 3 op elkaar gestapelde buitensportvelden als in een parkeergarage. Op die manier kwamen de thema’s alle 3 goed terug in ons plan. En het plan sloot goed aan op de omgevingsvisie.'

Bart: 'Mijn projectgroep bedacht een toekomstbestendige bouwmethode voor bijvoorbeeld woningen en kantoren. We keken daarvoor naar de richtlijnen van de omgevingsvisie. En naar wat wij – als generatie van de toekomst – zélf belangrijk vinden. Zo kwamen we uit op 4 pijlers voor toekomstbestendig bouwen: energieneutraal en organisch – bijvoorbeeld door duurzame materialen en dynamische vormen te gebruiken – met aandacht voor gezondheid en voor het woongemak van bewoners. Bij elke pijler hebben we praktijkvoorbeelden genoemd, zoals de aanleg van zonnepanelen voor energieneutraal bouwen. Op die manier hebben we een overtuigend en praktisch plan neergezet.'

Nieuwe ideeën en invalshoeken

'Door in de praktijk met de wet te werken viel het kwartje echt, ik begrijp nu goed hoe het systeem werkt', vertelt Bart. Maar niet alleen voor studenten was de opdracht leerzaam: ook de deelnemende organisaties hebben nieuwe inzichten opgedaan. Calice: 'We hebben innovatieve en toekomstgerichte ideeën. Mensen waren hierdoor verrast, merkten we toen we onze plannen deelden met de gemeente. In een filmpje en met een infographic presenteerden we onze eindresultaten aan mensen uit het werkveld: onze opdrachtgevers, maar ook projectontwikkelaars en wethouders. Hun reacties waren heel positief. Je zag dat ze getriggerd werden door onze ideeën.'

Bart: 'Onze plannen zijn misschien niet helemaal realistisch. We hebben bijvoorbeeld geen financiële onderbouwing uitgewerkt. Maar we komen wel met nieuwe invalshoeken. Je zag de aanwezigen bij onze presentaties denken: ‘Hé, zo kan het inderdaad ook.’ Ons plan bracht een gesprek op gang over mogelijkheden binnen de gemeente die medewerkers eerder niet hadden bedacht. Dat was leuk om te zien!'

Luc: 'De gemeente werd inderdaad door de studenten aan het denken gezet. Bijvoorbeeld over de voordelen van hoogbouw. Gemeente Bodegraven-Reeuwijk wil een dorps karakter behouden en heeft daarom een voorkeur voor laagbouw. Maar de plannen van de 2 projectgroepen deden de gemeente inzien dat hoogbouw goede mogelijkheden biedt en dat ze dat toch moeten overwegen voor toekomstbestendige ontwikkeling. Die behoefte aan een frisse blik zie je bij veel organisaties in het werkveld.'

Voordelen en uitdagingen

Calice: 'Voor mij was de Omgevingswet nieuw toen ik aan deze minor begon. Als rechtenstudent viel het me gelijk op dat de wet op juridisch gebied heel gebruiksvriendelijk is. Als je wilt opzoeken wat er wettelijk mogelijk is, hoef je niet allemaal losse wetten te raadplegen. Dat is een groot voordeel. Verder gaat de wet over participatie en maatwerk, dat vind ik echt goed. Projectontwikkelaars moeten niet alleen de belangen van de gemeente meenemen in hun plan, maar ook die van de omwonenden, zodat zij ook blij zijn met de omgeving.'

Bart: 'Het is inderdaad een mooie wet. Maar ik zie ook uitdagingen. Door mijn opleiding weet ik dat de Omgevingswet goed te begrijpen en te gebruiken is. Maar ik heb zelf nooit met de ‘oude’ wet -en regelgeving gewerkt. Ik kan me voorstellen dat de mensen die dat gewend zijn, tijd nodig hebben om zich aan te passen. Daarnaast is het doel van de Omgevingswet om de praktijk ook toegankelijker te maken voor burgers. Maar weten burgers wel dat we hiermee bezig zijn? En hoe zorgen we dat zij er straks ook klaar voor zijn? Ook moet er nog flink wat gebeuren als het gaat om het DSO.'

'Kortom: ik vind het mooi, die Omgevingswet. En het is goed dat het systeem wordt vernieuwd. Maar als je het doet, doe het dan goed! Zorg dat er genoeg is getest in de praktijk en voer het niet overhaast in. Het duurde blijkbaar bijna 10 jaar tot de Wet ruimtelijke ordening (Wro) was ingevoerd. Laten we dan ook ruim de tijd nemen om de Omgevingswet goed in te voeren.'

Klaar voor het echte werk

Calice: 'Ik zie mezelf na mijn studie zeker werken met de Omgevingswet. Op die manier kan ik mijn juridische vaardigheden inzetten voor de toekomst. En op een creatieve manier plannen bedenken voor gebiedsontwikkeling die aansluit bij de belangen van de gemeente én van de inwoners. Daar zet ik me graag voor in!'

Bart: 'Ik wil na mijn afstuderen graag werken bij projectontwikkelaars aan stedelijke gebiedsontwikkeling. En nu ik praktijkervaring met de Omgevingswet heb opgedaan ben ik er echt klaar voor. Maar ja, die Omgevingswet is er nog niet, en van de huidige wet, de Wro, weet ik maar weinig af. Daarom hoop ik dat werkgevers studenten zoals wij de tijd en ruimte geven om ook kennis over de Wro bij te spijkeren. Dan kunnen we tot de Omgevingswet er is onze kennis en ideeën in het werkveld inzetten voor de transitie naar de Omgevingswet.'