Foto Remco Zwinkels
Zijn we klaar voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet? Wat moet er voorafgaand aan de inwerkingtreding, maar zeker ook na die tijd, nog gebeuren? Die vragen stonden centraal tijdens de 8e Implementatiedag Omgevingswet op 27 september. Met een keynote van minister Hugo de Jonge, een plenaire sessie, een paneldiscussie en 30 workshops was het een enerverende dag.
De tendens was vooral: we zijn er nog niet, maar soms is het gewoon goed om toch te beginnen. Ondanks dat er nog meer geoefend moet worden. Want na de inwerkingtreding start eigenlijk pas een langjarig implementatietraject. En het gaat daarbij niet in de eerste plaats om de wet zelf. Het zijn vooral de mensen die het dan met elkaar samen moeten gaan doen en alles uit moeten gaan proberen.
Bekijk de korte terugblik van de 8e Implementatiedag Omgevingswet.
NB: deze opname is gemaakt voordat het besluit over uitstel van de inwerkingtreding op 1 januari 2023 werd genomen.
Van 26 wetten naar 1
Nadat dagvoorzitter Max Brouwer de implementatiedag opende, trapte minister Hugo de Jonge (Ruimtelijke Ordening & Volkshuisvesting) af door nog eens stil te staan bij wat we te kort zouden komen als de Omgevingswet niet ingevoerd wordt.
‘Stel je eens voor dat we een nieuw land verzinnen. Met een nieuwe vlag, koningshuis, taal en wetten. Zouden we voor het inregelen van de fysieke ruimte dan kiezen voor 26 wetten of 1? We denken misschien dat de Omgevingswet ingewikkeld is, maar zoals we het nu hebben, met 26 wetten, 60 Algemene Maatregelen van Bestuur en 75 ministeriële regelingen voor de omgeving is het minstens zo ingewikkeld.’
Bekijk de keynote van minister De Jonge.
NB: deze video is opgenomen tijdens de implementatiedag. Op dat moment moest het besluit over uitstel van de inwerkingtreding op 1 januari 2023 nog worden genomen.
De grote opgaven van Nederland
Minister De Jonge benadrukte nog maar eens dat we te maken hebben met grote opgaven, zoals een energie- en landbouwtransitie, natuurherstel en de bouw van 900.000 woningen voor 2030. ‘We moeten steeds meer met dat kleine stuk land’, zei hij. ‘Daarom moeten we slimmer en creatiever functies combineren, en dat is met de huidige wetgeving bijna niet te doen. Ook is het zo dat de huidige wetgeving denkt vanuit 1 overheid, met allemaal verschillende departementen die hun eigen wetten hebben gemaakt. De Omgevingswet begint bij de burgers en bedrijven. Het start bij het initiatief dat zij willen nemen in het fysieke domein. We hebben de wet dan ook nodig voor kortere en eenvoudigere procedures.’
Voordat de Omgevingswet in kan gaan, moeten we er volgens de minister zeker van zijn dat het verlenen van vergunningen door kan gaan en dat er geen dip in de gebiedsontwikkeling ontstaat. De afweging of inwerkingtreding van de wet mogelijk is, moet zorgvuldig gebeuren. De minister complimenteerde de aanwezigen met hun inspanningen voor de Omgevingswet: ‘Hoe dan ook zijn jullie bezig iets groots neer te zetten en ik wil jullie bedanken voor de energie waarmee jullie dat doen.’
De laatste loodjes
Arjan Nijenhuis, MT-lid en relatiemanager Omgevingswet vroeg programmadirecteur-generaal Marjolein Jansen, naar de stand van zaken. ‘Het is nog niet af, zoveel is wel duidelijk’, beaamt Marjolein. ‘We moeten nog veel inregelen. Denk maar aan de calamiteitenorganisatie, de serviceketen en het commitment op het financiële deel voor meerdere jaren.’ Ook moet de governance nog worden geregeld. Het beheer ligt nu nog bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), maar veel regelgeving ligt bij inwerkingtreding van de wet bij de provincies, waterschappen en gemeenten. Marjolein: ‘Dus we stellen onszelf de vraag hoe we met elkaar dat leer- en ontwikkelproces ingaan. De rechtszekerheid voor burgers en bedrijven en het beschermingsniveau van de natuur en leefomgeving moeten geborgd blijven. Een flinke uitdaging.’
Ook moet de governance nog worden geregeld. Het beheer ligt nu nog bij het ministerie van BZK, maar veel regelgeving ligt bij inwerkingtreding bij de provincies, waterschappen en gemeenten.
Voor vandaag op de Implementatiedag Omgevingswet – aan de vooravond van het besluit of de Omgevingswet op 1 januari in werking zou treden – wil Marjolein vooral het eerlijke verhaal horen. ‘Vertel mij het ongefilterde en niet-politieke verhaal. Laten we kijken wat we kunnen oplossen en probeer mee te denken in workarounds. Als jullie denken dat het niet kan, wil ik het ook horen.'
Verwachtingen goed managen
In de paneldiscussie komt naar voren dat de grootste uitdaging zit in de uitvoering ná inwerkingtreding. Jan van de Broek (secretaris VNO-NCW) zegt het jammer te vinden dat het nu soms lijkt alsof het slagen van de Omgevingswet afhangt van het DSO. ‘Je moet er mee gaan werken, en dan zal er altijd iets aangepast moeten worden. Het belangrijkste is het vormgeven van de nieuwe regels en de cultuuromslag in de praktijk.’ Martin van Bers (programmamanager Omgevingswet gemeente Tilburg) beaamt dat. ‘Je kunt na invoering niet verwachten dat alles meteen duidelijk is. Het is belangrijk dat iedereen dat weet en inziet.’
Reindert Augustijn (regisseur klimaataanpak provincie Gelderland) denkt dat de Omgevingswet kan helpen om meer samen te werken met de burgers. ‘Burgerberaad moet wel meer verankerd worden.’ Ook Thijs van Mierlo (directeur LSA bewonerscollectief) benadrukt het belang van samenwerking: ‘We omarmen allemaal de doelen van de Omgevingswet, maar wil de bewoner echt mee kunnen doen, dan vraagt dat om een extra inspanning. Wees dus uitnodigend als gemeente of provincie. Organiseer kennisbevordering in jullie gemeenten en provincies, regel daar budget voor.’
Bekijk ook de 4 pitches die door de panelleden tijdens het debat zijn gegeven.
NB: deze video is opgenomen tijdens de implementatiedag. Op dat moment moest het besluit over inwerkingtreding op 1 januari 2023 nog worden genomen.
Twee workshops uitgelicht
Na het plenaire gedeelte was het tijd voor 30 workshops. We lichten er twee uit. Van de meeste workshops zijn de presentaties op de website beschikbaar.
Alles wat u moet weten over rijkspartijen bij vergunningverlening
Hoe gaat u als vergunningverlener om met beperkingengebieden, gebieden waarbinnen beperkende regels gelden? En welke (rijks)partijen moet u daar allemaal bij betrekken? Joost van Halem (verandermanager Rijk Implementatie Omgevingswet bij het ministerie van BZK) neemt de aanwezigen graag mee in een casusvoorbeeld om dat uit te leggen. Belangrijkste tips hieruit zijn: alle vergunningverleners van gemeenten, provincies, waterschappen en omgevingsdiensten in Nederland kunnen en mogen de rijkspartijen bellen. Dus weet u het niet zeker? Neem dan contact op. En wees u ervan bewust dat er heel veel beperkingengebieden zijn, wat het de vergunningverlener moeilijk maakt. De Handreiking De Omgevingswet: de Rijksoverheid doet mee met vergunningverlening kan decentrale overheden daarbij op weg helpen.
Wilt u ook deelnemen aan de (online) werkplaats Grip op omgevingsplan? Vanaf 16 januari 2023 starten nieuwe werkplaatsen.
Grip op het omgevingsplan voor de planregisseur
Waarom grip op het omgevingsplan belangrijk is, legt Wietske Weis (adviseur implementatie Omgevingswet bij het programma Aan de slag met de Omgevingswet) uit. ‘Gemeenten die voorheen geen plansoftware hadden, hebben dat nu wel. En gemeenten die voor het maken van bestemmingsplannen adviesbureaus in de arm namen – dat is ruim 70% – kunnen dat blijven doen. Maar de uitvraag moet anders ingevuld worden. De nieuwe systematiek vraagt om andere kennis en kunde.’
Een misverstand is volgens Wietske dat gemeenten ervan uitgaan dat externe bureaus hun plannen maken. ‘Jij bent als gemeente diegene die verantwoordelijk is voor de juridische kwaliteitsborging. Je moet dus grip houden op je plan. Als je grip houdt op je planbureau, betekent dat ook dat je grip houdt op je omgevingsplan.’
Wietske raadt gemeenten aan een handboek te maken of in ieder geval basisafspraken vast te leggen. ‘Zet er in hoe je onder andere omgaat met bruidsschatregels, lokale regels en annoteren. En maak een planning voor de transitiefase.’
Tot slot
Van de Implementatiedag zijn dit jaar geen opnamen gemaakt van de workshops. Wel kunt u van veel workshops de presentaties downloaden. Ook kunt u de hele plenaire sessie terugkijken. Neem een kijkje in de fotogalerij of bekijk het programma en het nieuwsbericht: Implementatiedag over de mogelijkheden en moeilijkheden Omgevingswet.