Inspiratiedag september 2021 in het teken van oefenen

Maatschappelijke opgaven onderdeel maken van de Omgevingswet

Cathelijn Peters (programmadirecteur bij het programma Aan de slag met de Omgevingswet) en Joyce de Jong (implementatiemanager Omgevingswet bij het programma) ontvingen in de studio gasten die hun ervaringen met ‘oefenen’ deelden. Als programmadirecteur heeft Cathelijn veel ontmoetingen in het land. Ze voelt en ziet daar de energie. Maar ze merkt ook dat mensen zich zorgen maken. Over de capaciteit bijvoorbeeld: zijn er voldoende mensen beschikbaar? Of: zal het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) op tijd werken?

Naast zorgen zijn er ook kansen. Cathelijn ziet een prominente rol weggelegd voor de Omgevingswet bij maatschappelijke opgaven. Daar zit de meerwaarde. Die uit zich bijvoorbeeld in de integrale manier van werken die de Omgevingswet stimuleert. En ook in het vroegtijdig betrekken van diverse betrokkenen bij opgaven als klimaatadaptatie, waterproblemen en energietransitie. Wanneer het waterschap vroegtijdig wordt betrokken, ondersteunt de Omgevingswet in het streven naar klimaatbestendige woningbouw. Extra opgaven voor klimaatadaptatie en waterproblemen kunnen daarmee worden voorkomen. Inzet van de Omgevingswet bij maatschappelijke vraagstukken kan zo bijdragen aan het succes van de wet.

Behoefte en ondersteuning samenbrengen

Veel aandacht gaat uit naar het DSO en naar wat er niet goed gaat. Dat is immers wat direct opvalt bij het werken met bijvoorbeeld het Omgevingsloket. Dat alle partijen hard werken om de technische ondersteuning op orde te krijgen, vertellen Arco Groothedde, directeur Realisatie DSO bij het programma Aan de slag en Jeroen Cival, programmamanager bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en verantwoordelijk voor het leveranciersmanagement. Ze snappen goed dat het heel vervelend is wanneer er storingen zijn in het DSO en de landelijke voorziening van het DSO niet beschikbaar is. Zeker als mensen net willen gaan oefenen.

Naast de landelijke voorziening is er aan de ‘achterkant’ een veelheid aan systemen nodig. Softwareleveranciers leveren die. Zij maken VTH-software, software voor toepasbare regels en software voor omgevingsdocumenten. Tussen softwareleveranciers en overheden bestaan communicerende vaten. Wacht daarom niet tot alles klaar is, maar ga nu al oefenen met wat er is. Dan kunnen eventuele bugs in de software snel worden opgespoord en aangepakt. Een ander advies aan overheden is om afspraken te maken met de leveranciers. Het programma Aan de slag ondersteunt waar mogelijk. En er zijn hulplijnen die overheden kunnen inschakelen zoals het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO). Laat ons weten waar u tegenaan loopt en aan welke ondersteuning u behoefte heeft. Of zoals Cathelijn Peters het verwoordde: How can I help? Of beter: How can we help?

Praktische ondersteuning

Bij het oefenen met de Omgevingswet en het opdoen van ervaring stuiten we gegarandeerd op kinderziektes. Het is belangrijk die eruit te halen, want dat maakt het stelsel en uiteindelijk ook de dienstverlening beter. Oefenen is dus een voorwaarde. De wet kan niet zonder oefenen in werking treden.

Hoe ziet de implementatieondersteuning eruit op dit moment? En is ze voldoende of heeft het land andere wensen en behoeften? Nanda van Raalte, implementatiemanager Omgevingswet bij de VNG, is verantwoordelijk voor het ondersteuningsaanbod voor gemeenten. Zij geeft aan dat de ondersteuning vanuit de koepels vooral is gericht op specifieke processen van die overheden zelf. De werkplaatsen van de VNG richten zich met name op gemeenten. Ook biedt de VNG op haar website handige tips en een stappenplan aan gemeenten die zelf willen starten met een werkplaats.

Eva Tannehill, coördinator oefenen bij het programma Aan de slag, vertelt welke ondersteuning en hulpmiddelen het programma biedt bij de implementatie van de Omgevingswet. Zo wordt een praktische sessie aangeboden, de klikdemo, gericht op het ervaren van het Omgevingsloket. Er zijn ook oefencasussen om met praktijksituaties aan de slag te gaan. En op 13 september zijn de verdiepende sessies in het Omgevingsloket gestart. Die sessies zijn speciaal voor medewerkers bij de frontoffice, VTH-medewerkers, medewerkers planvorming en DSO-beheerders. In deze sessies gaan deskundigen per functie in op wat het DSO voor de werkzaamheden van die functie gaat betekenen en wat medewerkers zelf kunnen doen om op tijd klaar te zijn voor de start van de Omgevingswet. Tot slot biedt het programma interbestuurlijke werkplaatsen aan. Hierin gaan ketenpartners samen aan de slag met eigen praktijksituaties. Bijvoorbeeld met de Samenwerkfunctionaliteit (SWF).

Een ruim aanbod is fijn, maar past het ook op de behoefte in het land?  Wim van Oekel is op dat vlak ervaringsdeskundig. Als Regionaal Implementatiecoach Omgevingswet (RIO) in de regio Midden- en West-Brabant en Hollands-Midden ondervindt hij dagelijks wat de stand in het land is. Hij is eerste aanspreekpunt, intermediair en adviseur in de regio voor overheden en andere betrokkenen. Wim ervaart dat er veel behoefte is om te oefenen en dat mensen op zoek zijn naar wat er is aan ondersteuning.

Begin met oefenen en wees niet bang

Omdat ervaringen uit het land tijdens deze Inspiratiedag centraal staan, wordt het plenaire gedeelte afgesloten met een online gesprek tussen Sander van Beurden, implementatiemanager Omgevingswet bij de gemeente Rotterdam, Corné Haag, programmamanager bij waterschap Hollandse Delta en Annebeth Korteweg, projectleider DSO bij de provincie Zeeland.

Alles terugkijken?

Overheden leren in hun zoektocht naar oplossingen van elkaar. De interbestuurlijke samenwerking komt bijvoorbeeld goed tot uitdrukking in de werkplaatsen waar ketenpartners elkaar vinden en samen optrekken. De vertegenwoordigers van de 3 verschillende bevoegd gezagen zijn eensgezind in het benoemen van het belang en de noodzaak van het oefenen. Steeds opnieuw het wiel uitvinden helpt niet. Wat wel werkt is de interactie aangaan met ketenpartners, inwoners en leveranciers. Ze sluiten optimistisch af door de kijkers op te roepen ‘gewoon te beginnen’. Ook al begin je klein, wees niet bang!  Sander van Beurden vergelijkt oefenen met Google Maps. Daar weet je ook pas dat je de goede richting opgaat als je begint te lopen. En soms moet je dan omdraaien.

Kennis en werksessies

Na het plenaire gedeelte was het tijd voor 15 kennis- en werksessies met het thema oefenen. We lichten er 3 uit. Alle sessies zijn opgenomen en terug te kijken via de Terugkijkpagina.

Aanvullingsspoor grondeigendom: pas de nieuwe situatie nu vast in!

Tijdens de workshop Aanvullingsspoor grondeigendom konden onder meer programmamanagers en projectleiders zich een beeld vormen van wat een organisatie moet doen om goed voorbereid te zijn op de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Wat verandert er onder de Omgevingswet ten opzichte van de huidige situatie? Ook kwam aan bod wat er daadwerkelijk moet gebeuren ‘op de werkvloer’. Zo kwamen de wijzigingen voor het kostenverhaal bij gebiedsontwikkeling aan bod en werd meer informatie gegeven over onteigening.

Functiegericht oefenen in Mijn DSO

De Omgevingswet heeft grote impact op het dagelijkse werk van medewerkers in de frontoffice, VTH'ers, planmakers en DSO-beheerders. Zo komt het bestaande omgevingsloket online (OLO) te vervallen. Daarom is het belangrijk om met de nieuwe situatie te kunnen oefenen zonder rechtsgevolgen in de praktijk. Met deze ervaring kunnen gebruikers bepalen welke keuzes nodig zijn bij het inrichten van nieuwe werkwijzen en systemen. Om daarmee te kunnen voldoen aan de minimale eisen ter voorbereiding op de nieuwe Omgevingswet.

Adrie van Bohemen, DSO-expert bij programma Aan de slag met de Omgevingswet, gaf tijdens zijn workshop in vogelvlucht aan om welke veranderingen het precies gaat. En hoe iedereen zich hier komende tijd op kan voorbereiden, bijvoorbeeld door deel te nemen aan de nieuwe functiegerichte oefensessies.

Oefenfaciliteiten vanaf oktober 2021

Leana Vlok, Regionale Implementatiecoach Omgevingswet, en Peter Kok, DSO-expert bij het programma Aan de slag, gingen in hun sessie dieper in op het experimenteren met de systemen en het inrichten van juridische regels of toepasbare regels. Zo gaat het bij het oefenen om het maken, verifiëren en publiceren van toepasbare regels. De check die nu al gedaan kan worden is: ben ik goed geïnformeerd? Ben ik compleet bij de aanvraagafhandeling? Of is het nodig om nog extra vragen te stellen?

Al deze vragen helpen om tot de inwerkingtreding de kinderziektes uit het stelsel te halen en het Omgevingsloket startklaar te maken. Daarnaast werden de verschillende hulpmiddelen genoemd die nu al voorradig zijn. Denk daarbij aan experts die wekelijks vragen beantwoorden tijdens het Spreekuur Omgevingswet of de interbestuurlijke werkplaatsen waarbij een keten samenwerkt bij het oplossen van een vraagstuk.

Tot slot

Van de Inspiratiedag zijn opnamen gemaakt die u kunt terugkijken. Op 9 december 2021 organiseert het programma Aan de slag een nieuwe Inspiratiedag Implementatie Omgevingswet. Zodra u zich hiervoor kunt aanmelden brengen we u daarvan op de hoogte via de website, nieuwsbrieven en sociale media.