Blog: De ‘burger’ en de Omgevingswet

De verbeterdoelen

De Omgevingswet wil de besluitvorming over onze leefomgeving verbeteren. Dat begint met overzichtelijkheid. De wet zelf komt in de plaats van maar liefst 26 wetten die over onze leefomgeving gaan. En straks heeft de gemeente (ik laat provincie en waterschap nu buiten beschouwing) maar 1 omgevingsplan waarin u alle lokale regels aantreft. De lappendeken van bestemmingsplannen en verordeningen is verleden tijd.

De besluitvorming wordt integraal. Alle relevante aspecten voor een besluit liggen van meet af aan op tafel. Wat u belangrijk vindt kunt u al vroeg naar voren brengen en de problemen worden meer in onderlinge samenhang aangepakt. Daarbij heeft de gemeente meer mogelijkheden om de regels beter af te stemmen op het karakter van een woon- of werkgebied.

Als u een vergunning aanvraagt, krijgt u die sneller dan nu. Dat geldt natuurlijk ook voor uw buren. Ook als u bezwaren heeft tegen de aangevraagde vergunning, is een snellere duidelijkheid meestal wel prettig. U weet eerder waar u aan toe bent.

De Omgevingswet heeft als uitgangspunt ‘van nee, tenzij naar ja, mits’. Daarmee wordt gedoeld op een overheid die niet louter kijkt naar de regels, maar zich verplaatst in de belangen van de bewoners en met hen meedenkt. De wet zet daarnaast aan tot een betere samenwerking tussen de overheden onderling. Ook dat is voor u belangrijk, omdat actuele problemen rond stikstof, woningbouw, energietransitie en klimaatadaptatie alleen gezamenlijk kunnen worden opgelost.

De maatschappelijke doelen van de Omgevingswet

Voor bewoners zijn veiligheid en gezondheid essentiële thema’s. Ook de kwaliteit van de leefomgeving (de ‘welstand’) is voor bewoners van belang. Deze elementen bepalen immers of er sprake is van een prettige woonomgeving. Artikel 1.3 van de Omgevingswet geeft ‘een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit’ een prominente plaats in de te maken afwegingen. U kunt dus bij alle besluiten op grond van de Omgevingswet naar dat artikel verwijzen. Dit geeft uw positie op deze punten een stevige basis.

Participatie

De Omgevingswet schrijft voor dat bewoners betrokken worden bij de besluitvorming. De leefomgeving is immers van ons allemaal. Het idee is dat door gebruik te maken van uw kennis en creativiteit, de kwaliteit van de besluitvorming beter kan worden en het draagvlak kan worden  versterkt. Als u de ontwikkelingen in uw buurt, dorp of stad belangrijk vindt, dan is het zaak dat u alert bent wanneer de mogelijkheid van participatie wordt geboden.

Het kan wat uw gemeente betreft gaan om de omgevingsvisie, het omgevingsplan, een (omgevings)programma of om een vergunning. In dat laatste geval wordt de participatie verzorgd door de aanvrager. De gemeente is echter verantwoordelijk voor de vergunning. Dus als u niet tevreden bent over de wijze waarop de participatie heeft plaatsgevonden, kunt u bij uw gemeente aan de bel trekken. Deze heeft dan allerlei mogelijkheden om gebreken in de participatie te herstellen, bijvoorbeeld door rechtstreeks met u contact op te nemen.

Het is voor de gemeente van belang om goed inzicht te hebben in de vraag hoe de omwonenden over de aangevraagde vergunning denken. Anders kan zij geen goed gemotiveerd besluit nemen en zou de rechter er een streep doorheen kunnen halen.  
 

Rechtsbescherming

De rechtsbescherming blijft gelijkwaardig aan het huidige systeem. Bij omgevingsplannen krijgt u zelfs wat meer mogelijkheden. Onder de huidige wetgeving kunt u tegen de plaatselijke verordeningen – denk aan de ligplaatsverordening voor woonboten, de kapverordening, de uitritverordening en dergelijke - niet naar de rechter. Onder de Omgevingswet worden deze verordeningen onderdeel van het omgevingsplan, waartegen u wél bezwaar en beroep kunt instellen.

Nieuw Omgevingsloket

Ook u zal straks gebruikmaken van de voordelen van overzichtelijkheid en gebruiksgemak van het nieuwe digitale Omgevingsloket. U kan (op termijn) snel checken wat er waar mag. Dat is plezierig, of u nu een vergunning aanvraagt, tegen een aanvraag wil ageren of wil meedenken over voorgenomen plannen van uw gemeente. Bij de totstandkoming van het nieuwe Omgevingsloket wordt ook getest op gebruiksgemak voor mensen met een visuele beperking. En de inspanningen van alle overheden zijn er op gericht de teksten in het Omgevingsloket begrijpelijk te houden. Lees meer over digitale inclusie in het Omgevingsloket op onze website.

Uitdaagrecht

Terzijde: niet alleen de Omgevingswet wil de rol van bewoners versterken. Sinds kort bestaat ook het zogenoemde uitdaagrecht of Right to challenge, waarbij bewoners taken van de overheid kunnen overnemen als zij denken het slimmer, beter, goedkoper of anders te kunnen doen. Hiermee kan de gemeente worden ‘uitgedaagd’.

Bewoners gaan er op vooruit

Mijn conclusie is dat de bewoners van dit land er met de Omgevingswet flink op vooruit gaan. Veel voordelen en kansen gaan echter niet vanzelf. Aansluiting bij buurtinitiatieven of lokale maatschappelijke organisaties kan daarbij behulpzaam zijn. In dit verband verwijs ik graag naar het Landelijk samenwerkingsverband actieve bewoners (LSA). Het LSA is goed op de hoogte van de Omgevingswet.

En ook de mooie site van 9 natuur- en milieuorganisaties breng ik graag onder uw aandacht. De site biedt veel inspiratie en inzicht hoe de mogelijkheden van de Omgevingswet het beste kunnen worden benut. De site is specifiek gericht op natuur en milieu, maar is ook zeer leerzaam voor andere doeleinden.