De gemeente Veendam kijkt vooruit, sámen met haar bewoners

Méér dan een actielijstje

Petra Rollema stuurt het hele programma Veendam Vooruit aan. Ze vertelt: 'We zijn heel basic begonnen. We hebben de lijst met minimale acties van de Vereniging Nederlandse Gemeenten erbij gepakt. Per actie hebben we een werkgroep ingericht. Zo zijn we stap voor stap aan de slag gegaan.' Inmiddels werken ruim 32 enthousiaste collega’s actief aan de invoering van de wet.

Maar met alleen het afvinken van een actielijstje ben je er nog niet, benadrukt Rollema. Voorbereiden op de Omgevingswet betekent óók: nadenken over hoe je je dienstverlening wilt inrichten, vertelt ze. 'We hebben 4 principes geformuleerd, van waaruit onze organisatie gaat werken: vertrouwen, loslaten, transparantie en meer regie bij de initiatiefnemer. Dat vraagt om een andere houding en klantbenadering van medewerkers. Voor sommige collega’s, die al lang bij de gemeente werken, is dat best even wennen. Het is ontzettend belangrijk dat we met elkaar in gesprek gaan: hoe gaan we die woorden inhoud geven, en wat betekent dat voor onze manier van werken?'

Meer regie

Een van de leidende principes is dus: meer regie bij de initiatiefnemer. Hoe geeft de gemeente daar concreet vorm aan? 'Als je de regie zoveel mogelijk bij inwoners en ondernemers wilt neerleggen, moet je ze natuurlijk wél goed faciliteren. Daarom hebben we onder andere een online omgevingsplein ingericht.' Hier kunnen initiatiefnemers zien wat er allemaal nodig is voor bijvoorbeeld een bouwaanvraag: wat moet je allemaal regelen, wat mag wel en niet, heb je een vergunning nodig? 'Wij maken ze op een toegankelijke manier wegwijs.'

Komen mensen er zelf niet uit, dan kunnen ze terecht bij een omgevingstafel of ruimtecoach. 'We hebben 7 collega’s opgeleid tot ruimtecoach. Zij vertellen je niet wát je moet doen, maar hóe je het kunt doen. Via de omgevingstafel en de ruimtecoaches helpen we initiatiefnemers op weg, zodat ze daarna zelf hun aanvraag kunnen doen, op hun eigen tempo. Dat werkt heel goed.'

Campagne met schwung

De gemeente maakt veel werk van het betrekken van bewoners. Bijvoorbeeld met een campagne die Veendammers bewust moet maken van de komst van de Omgevingswet. En die tekst en uitleg geeft over het hoe, wat en waarom van de wet. De toon van de campagne is luchtig, met teksten als ‘Omgevingswat???’ en ‘Wij willen graag een dakkapel, mag dat zomaar?’. Rollema: 'De wet is ingewikkeld en taai. We willen daar op een laagdrempelige en leuke manier over communiceren. In plaats van steeds het woord Omgevingswet te gebruiken - dat zegt de meeste mensen niet zoveel - maken we het bijvoorbeeld liever concreet door te zeggen: ‘geef vorm aan je omgeving’.'

De gemeente heeft de campagne ook gebruikt om de identiteit van Veendam op de kaart te zetten, vertelt Rollema. 'Toen we begonnen met de voorbereidingen op de Omgevingswet waren we een organisatie die voor 2 gemeenten werkte: Pekela en Veendam. Begin 2021 zijn we als zelfstandige gemeente verdergegaan. Het project Veendam Vooruit viel samen met die ‘scheiding’. Door een ludieke campagne op te zetten, waarin echte Veendammers figureerden, konden we gelijk onze nieuwe organisatie wat schwung en energie geven.'

Omgevingsvisie

Ook voor het opstellen van haar omgevingsvisie, die inmiddels klaar is voor besluitvorming, lanceerde de gemeente de campagne ‘Verderkijkers gezocht’. Het doel: zoveel mogelijk bewoners verleiden om mee te denken. En dat heeft gewerkt, want uiteindelijk dienden zo’n 500 bewoners ideeën in over hun leefomgeving. Via een online tool - de ‘wijkprikker’ - konden mensen laten weten waar ze in hun wijk trots op zijn, en wat beter zou kunnen. Vervolgens konden de deelnemers prikkers plaatsen op een kaart om per thema of per deelgebied gerichte input te geven voor de omgevingsvisie.

Rollema is enthousiast: 'De hoeveelheid reacties was verrassend, maar ook de kwaliteit ervan. Mensen dachten echt op een inhoudelijke manier mee over de lange termijn. Om een voorbeeld te noemen: in de buitenranden vallen voorzieningen weg. Wij hadden verwacht dat mensen zouden zeggen dat de school of supermarkt in hun wijk behouden moet blijven. Maar bewoners zaten daar heel reëel in en zeiden: we snappen dat een aantal voorzieningen wegvalt, en dat is niet erg, als de voorzieningen die er wél zijn voor ons maar goed bereikbaar blijven via bijvoorbeeld een buurtbus.'

Niet alleen bewoners konden input leveren op de omgevingsvisie: 'We hebben ook stakeholdersessies gehouden, met 60 belanghebbenden en ketenpartners.' En ook kinderen deden mee: door middel van een tekenwedstrijd hebben 355 kinderen laten weten hoe zij hun speeltuin van de toekomst zien.

Klaar om aan de slag te gaan

Is Veendam klaar voor de inwerkingtreding in juli 2022? 'Klaar zijn we nooit, en vanaf 1 juli begint het échte werk pas. En er zijn nog best wat uitdagingen, bijvoorbeeld als het gaat om het aansluiten op het DSO. Maar we zijn ieder geval klaar om aan de slag te gaan.'

Waar de gemeente zich de komende tijd op gaat richten? Onder andere op het betrekken van jongeren, als het aan Rollema ligt. 'Hoe bereik je jongeren tussen de 12 en 18 jaar? En in welke vorm laat je ze meedenken? Daar wil ik de komende tijd over nadenken. Verder gaan we aan de slag met het omgevingsplan. Ook dat pakken we samen met inwoners aan.'

'Het onderwerp is behoorlijk taai, dus hoe betrek je de buitenwereld? Dat is best een uitdaging. Binnenkort starten we met een pilot. Waar we ons ook op gaan focussen, is het verankeren van participatie in de organisatie. Hoe krijg je dat in het DNA van onze collega’s?'

Iets extra’s

Rollema’s belangrijkste boodschap voor andere gemeenten: beperk je niet alleen tot de dingen die je moet regelen. 'De Omgevingswet beoogt méér dan alleen minimale acties. Kijk of je, naast de praktische aanpak, ook iets extra’s kunt doen. Wees ludiek, kom met concrete voorbeelden en maak het toegankelijk voor je inwoners. Ik heb gezien dat het werkt!'