Een frisse blik van buiten

Logische vragen voor initiatiefnemers

Wie - bijvoorbeeld - een boom wil kappen of een dakkapel wil bouwen, kan straks de vergunningcheck in het omgevingsloket raadplegen, een vergunning aanvragen of een melding doen. Er komen dan vragen langs als: ‘Ga je een boom kappen binnen de bebouwde kom?’ en ‘Ga je een boom kappen die 50 jaar of ouder is?’. Simpele vragen, waaraan ingewikkelde juridische regels ten grondslag liggen. Het is aan gemeenten om die juridische regels te vertalen naar ‘toepasbare regels’: logische vragen, die initiatiefnemers door een beslisboom leiden.

Ook bij de gemeente Tilburg wordt hard gewerkt aan het omzetten van juridische regels naar gewonemensentaal. Luc Beckers, projectleider toepasbare regels bij de gemeente Tilburg, vertelt: 'Ik merk dat er veel aandacht is voor het juridische en technische stuk. Ook bij ons. Terwijl het vooral ook over dienstverlening moet gaan: wat ziet een burger of ondernemer? Daarom is het belangrijk om ook de blik van buiten bij een project als dit te betrekken.'

Samen met studenten

Die blik van buiten kwam onder andere van studenten van de Juridische Hogeschool in Tilburg, die de gemeente bij dit project betrok.Tien weken lang bogen zo’n 50 studenten zich over het opstellen van beslisbomen voor 5 juridische regels. Tussendoor waren er regelmatig contactmomenten met de gemeente en gaven de studenten tussentijdse presentaties.

'Dat zoveel studenten animo bleken te hebben voor deze opdracht was een aangename verrassing', vertelt docent Ron Ritzen, die de studenten begeleidde bij het project. 'Omgevingsrecht is ontzettend complex. De vertaalslag maken naar begrijpelijke taal én werken in een digitale omgeving waarmee je nog niet bekend bent: dat is geen eenvoudige opdracht. Maar veel studenten zijn die uitdaging aangegaan.'

Frisse blik

Wat heeft de samenwerking opgeleverd? Beckers: 'Sommige uitwerkingen kunnen we zo overnemen, sommige vragen nog wat extra werk. Maar in alle gevallen geldt: het was heel nuttig dat er met een frisse blik naar de inhoud werd gekeken. Mijn collega’s die zich bezighouden met toepasbare regels, zijn bijna allemaal vakspecialisten. Dan kan het lastig zijn om helemaal los te komen van specifieke termen die in jouw vakgebied vanzelfsprekend zijn. Het is dan fijn als een student zegt: dat begrijp ik niet, wat betekent dat? Want je moet je continu afvragen: is het relevant en begrijpelijk voor de burger?'

Ritzen: 'Dat is ook voor studenten een goede oefening. Je moet aan de ene kant juridisch secuur formuleren, maar het tegelijkertijd zó verwoorden dat initiatiefnemers er in de praktijk iets mee kunnen. Een term als ‘bouwwerk vernietigen’ betekent voor juristen iets anders dan voor burgers. Of, een ander voorbeeld: in een van de verordeningen wordt gesproken over de ‘wezenlijke belangen van godsdienstuitoefening’. De studenten hebben daarvan gemaakt: ‘Heeft het monument iets met godsdienst te maken?’ Met als extra toelichting: ‘Denk bijvoorbeeld aan een kerk, synagoge of moskee’.'

Ambtenaren van de toekomst

Beckers noemt nog een bijkomend voordeel van de samenwerking met de hogeschool: 'Studenten kunnen bij ons meekijken en krijgen zo een beter beeld van het werken bij de gemeente. Dat is voor ons een mooie kans, want onder die studenten zitten de ambtenaren van de toekomst. Wij hebben mensen met dit soort achtergronden hard nodig. Een traject als dit vraagt om een nieuw soort ambtenaar. Namelijk: iemand met een juridische achtergrond, kennis van logica en begrijpelijke taal én affiniteit met dienstverlening.'

Ritzen: 'Eigenlijk moet je dat natuurlijk aan de studenten zelf vragen, maar ik denk wel dat ze hebben gezien dat de gemeente een behoorlijk dynamische organisatie is. Zo’n kijkje in de keuken kan heel vormend zijn. Elke 2 weken moesten de studenten aan de inhoudsdeskundigen van de gemeente presenteren wat ze gedaan hadden, daar leer je ontzettend veel van. En ook inhoudelijk is het project interessant. Dit is een project waarbij we echt op de troepen vooruit lopen, omdat de gemeente Tilburg op dit terrein grote vorderingen heeft gemaakt. In plaats van volgen wat er in de praktijk gebeurt, zijn we echt aan het innoveren. Als studenten straks hun diploma hebben gehaald, is dit nog steeds actueel. Dat wat ze geleerd hebben is dan nog lang niet door de praktijk ingehaald.'

Structurele samenwerking

De samenwerking smaakt naar meer, volgens Beckers en Ritzen. Beckers: 'Binnenkort zitten we weer bij elkaar om te kijken hoe we hiermee door kunnen. Wat ons betreft wordt het een structurele samenwerking. Want met het opstellen van toepasbare regels zijn we nog lang niet klaar. Ook voor het omgevingsplan zullen juridische regels moeten worden opgesteld, die toepasbaar zijn. Ik denk dat je daarbij veel hebt aan een onderwijspartner.'

Ritzen: 'Ja, we geven het graag een vervolg. Studenten hebben aan het eind van de rit echt een product gemaakt dat wordt gebruikt in de praktijk. Dat is heel waardevol en ook erg motiverend. Dit project is echt een schoolvoorbeeld van hoe je theorie en praktijk kunt integreren in je onderwijs. Wat daarbij ook opvalt is de bereidheid van het werkveld om mee te werken. In de eerste plaats natuurlijk vanuit de gemeente. Maar bijvoorbeeld ook vanuit het programma Aan de slag met de Omgevingswet, die eigen tutorials beschikbaar stelde waar wij gebruik van konden maken in de les. Die tutorials zijn fantastisch onderwijsmateriaal.'

Betrek de buitenwereld

Tot slot geeft Beckers desgevraagd aan andere gemeenten mee: 'Zie het niet als een intern feestje, focus niet alleen op de techniek en de inhoud, maar zoek actief partners in de stad op! Het gesprek zoeken met de buitenwereld past goed bij onze gemeente. We betrekken niet alleen het onderwijs, maar ook burgers en ondernemers. Met gebruikerstesten gaan we bij hen toetsen of de toepasbare regels die we hebben opgesteld, ook echt begrijpelijk zijn. Kortom: betrek de ‘stad’. Want uiteindelijk draait het om je dienstverlening.'