Inwoners realiseren hun dromen

Toen in 2017 de gemeente Dongen inwoners en ondernemers vroeg zelf het buitengebied rond de provinciale weg N629 in te richten, kwam Van Rijn met een ‘Dromenlab’ en een ‘Maaklab’. Inwoners, bezoekers en eigenaren konden in het Dromenlab hun dromen over het gebied uitspreken. Vervolgens werden ze uitgenodigd om in het Maaklab de ideeën ook zelf te realiseren. Zijn belangrijkste tip? ‘Begin gewoon!’

Kansen voor iedereen

Van Rijn: ‘Voor de voorgenomen verplaatsing van de provinciale weg N629 tussen Dongen en Oosterhout door het buitengebied lag er al een besluit. De verplaatsing vraagt om een kwaliteitsverbetering van het landschap in dit gebied. Dat biedt kansen voor iedereen. Als gemeente en provincie zijn we geen eigenaar van de grond, maar er wordt wel van ons verwacht dat we de kwaliteitsverbetering regelen. De buitenruimte is tegenwoordig heel complex. De inrichting daarvan lukt niet meer op de oude manier, zoals we dat altijd gewend waren. Daarvoor was echt een andere aanpak nodig. Met het Dromenlab hebben we daarvoor een eerste stap gezet, samen met de provincie Noord-Brabant en de gemeente Oosterhout.’

Complimenten

De nieuwe route van de N629 loopt straks door de natuur, dat is zeker. En toch zijn de inwoners van het gebied eigenlijk best tevreden met de voorstellen. Er gebeurt van alles wat het gebied mooier maakt. Zo wordt er een ‘klompenpad’ aangelegd, een wandelroute dwars door het land. Daarmee wordt ook meteen meer natuur gecreëerd, zodat onder andere de patrijs zich weer helemaal thuis voelt in het gebied. En de rivier de Donge wordt meer zichtbaar gemaakt, met zandstrandjes die ook een waterbuffer tegen verdroging vormen. Dit alles doet de gemeente niet, dat doen de inwoners zelf. Van Rijn: ‘De huidige gedeputeerde zei vorige week ‘dat hebben jullie eigenlijk wel heel gaaf gedaan. Complimenten voor deze vorm van participatie’. Voor het draagvlak zijn het Dromenlab en Maaklab heel goed geweest. Want ook al lag het verplaatsen van de N269 stil qua infrastructuur, de initiatieven van de inwoners zijn ondertussen lekker doorgegaan.’

Anders werken

Sommige initiatiefnemers zijn al begonnen met het realiseren van hun dromen. Zoals stichting Ons Dongeland waarmee blijvend groen gecreëerd wordt. En voor 6 andere initiatieven uit het Dromenlab is een apart, nieuw traject opgestart. Die projecten dreigden buiten de boot te vallen. Voor die initiatieven is namelijk bebouwing nodig en dat past niet in in het bestemmingsplan van het buitengebied. Toch hebben ook die 6 initiatieven echt meerwaarde voor het gehele gebied in en rondom Dongen. Dus gaat de gemeente Dongen samen met de provincie kijken wat de meerwaarde kan zijn voor het gebied, als deze initiatiefnemers de handen ineen zouden slaan en de initiatieven als 1 plan zouden worden beoordeeld. Inmiddels zijn deze 6 projecten aan elkaar gekoppeld. Samen gaan ze bekijken wat hun meerwaarde is en hoe ze van betekenis kunnen zijn voor de andere initiatieven. De initiatiefnemers zijn zelf aan zet en moeten elkaar versterken. Zo geeft de gemeente Dongen invulling aan de andere manier van werken en de andere rolverdeling die de Omgevingswet met zich meebrengt.

Naast en tussen de inwoners

Hoe neem je je collega’s bij de gemeente mee om te zorgen dat ook zij op een andere manier leren werken en kijken? Van Rijn: ‘Wat je niet wilt is dat ze straks bij de vergunningaanvraag alsnog zeggen, ‘het gaat niet door want het voldoet niet aan de kaders’. In Dongen hebben we daarom 10 ambtenaren gevraagd om deel te nemen aan het hele proces. Omdat ze hetzelfde traject doorlopen als inwoners en ondernemers, worden ze deelgenoot, echt een van de partners. Ze staan nu veel meer náást hun inwoners, in plaats van dat ze op afstand in het gemeentehuis zitten. De plannen en ideeën van inwoners lagen ook niet in het gemeentehuis maar in een Vlaamse schuur in Dongen. Toegankelijk en midden tussen de inwoners, daar kwam iedereen bij elkaar. Ambtenaren en initiatiefnemers.’

Inwoners aan zet

Van Rijn: ‘Niet alleen bij ambtenaren, ook bij inwoners is nog een wereld te winnen. Ik merk dat inwoners ook moeten wennen aan hun andere rol. Zij moeten niet meer denken dat de gemeente voor alles aan zet is. Zij zijn nu zélf aan zet. Dat ze moeten wennen is natuurlijk niet zo gek. Jarenlang was de houding van de gemeente tegenover inwoners ‘u vraagt wij draaien’. Dat houdt een wat afwachtende opstelling van inwoners in stand. Maar als je doet wat je deed, krijg je wat je hebt. Je moet daarom allebei veranderen. Tijdens het Dromenlab zag je dat alle partijen wel hun weg vonden. Maar voordat iedereen echt in een andere groef is gekomen? Dat zal nog heel wat tijd vergen. Terugkijkend denk ik: we zijn ergens aan begonnen waar we als gemeente én inwoners eigenlijk nog niet aan toe waren. Wat niet betekent dat we het niet hadden moeten doen! We zetten namelijk hele mooie stappen.’

Begin gewoon!

Van Rijns tip aan andere organisaties is daarom: begin gewoon! ‘Probeer niet van tevoren alles dicht te timmeren, dan gebeurt er niets. Wij zijn gewend vanuit beleidsregels en wettelijke kaders te acteren. Maar geloof mij: als je redeneert vanuit kansen en mogelijkheden, dan ontstaat er veel meer. Het is veel leuker en door iedereen te betrekken en te laten dromen ontstaan kwalitatief betere plannen. Het wordt een  organisch proces met fases die door elkaar lopen in plaats van gestructureerd fase voor fase af te ronden. Dat boort ook ondernemerschap aan. En ja, dat vraagt lef en vertrouwen van ambtenaren en van inwoners. Maar ik zou zeggen: praat met elkaar, heb vertrouwen en deel elkaars ervaringen.’

Meer informatie

• Interview Oscar van Rijn (YouTube)
• Website Stichting Ons Dongeland
• Bewoners en ondernemers vertalen dromen naar concrete plannen
• Stichting Ons Dongeland verbloemt