Foto Remco Zwinkels
Samenwerken voor een soepele start met de Omgevingswet
Hoe zorgen we dat we straks klaar zijn voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet? Die vraag stond centraal tijdens de 7e Inspiratiedag op 7 april 2022. Ruim 500 deelnemers namen deel aan het online programma, dat bestond uit een plenaire sessie, een managementsessie en 14 verschillende workshops.
De kracht van samenwerken
Het thema van de dag: Samenwerken op weg naar 1 januari 2023 kwam tijdens de dag op verschillende manieren terug via tips, lessons learned en voorbeelden uit de praktijk. De rode draad hierbij was dat samenwerken essentieel is om op 1 januari 2023 klaar te zijn voor de start. En hiervoor zijn alle partners in de hele keten onmisbaar.
Bekijk de korte terugblik van de 7e online Inspiratiedag Implementatie Omgevingswet.
Video Inspiratiedag 7 april 2022 - Aan de slag met de Omgevingswet
Sprekers: Koos Seerden (directeur RHO Adviseurs), Joyce de Jong (implementatiemanager Omgevingswet ADS), Leana Vlok (Regionale Implementatiecoach Omgevingswet), Wouter van Helden (strategisch I-adviseur ADS), Arco Groothedde (directeur Realisatie DSO LV), Jort Kuipers (hoofd Ruimte en Recht bij Stedin) en Dagmar van den Berg (programmamanager Omgevingsdienst Friese aanpak).
KOOS SEERDEN: Wij maken deze plannen niet omdat ze mooi zijn, maar omdat daarmee woningen gebouwd worden en andere dingen.
JOYCE DE JONG: Uiteraard, je komt nu in de fase waarin de werkprocessen overal in Nederland het moeten gaan doen.
BEELDTEKST: Indringend ketentesten.
LEANA VLOK: Er gaat bij indringend ketentesten ook getest worden op heel veel gelijktijdige acties onder de zware belasting vanuit DSO.
WOUTER VAN HELDEN: Het AC-ICT, het Adviescollege, heeft ook geadviseerd om bij het indringend ketentesten te kijken naar de niet-functionele aspecten, zoals dat mooi heet. En dan heb je het over betrouwbaarheid, performance, robuustheid, dat soort zaken. Die gaan wij ook nadrukkelijk betrekken voor de onderdelen waar dat relevant is in de keten. Dan gaan we zo inderdaad kijken naar de belasting van het systeem. Wij hebben een aparte testorganisatie voor indringend ketentesten. En eigenlijk alle ketenpartners die daar een rol in spelen betrekken we daarin.
BEELDTEKST: Energietransitie.
ARCO GROOTHEDDE: De energietransitie komt eraan. En hoe belangrijk is dat vergunningentraject en daarmee ook de Omgevingswet voor jullie?
JORT KUIPERS: Wat we zien is door die energietransitie dat we gewoon echt significant meer werk hebben te doen. Dat betekent veel meer kabels en leidingen in de grond leggen. We vragen er ongeveer 16.000 per jaar aan. De verwachting is dat, op het moment dat de Omgevingswet live gaat dat ongeveer de helft via de DSO moet gaan lopen. Dus denk aan 6.000 à 7.000 vergunningen op jaarbasis. Dat is aanzienlijk. Wij zijn erbij gebaat dat die vergunningen vlot en goed doorlopen worden.
BEELDTEKST: Samenwerken.
KOOS SEERDEN: We hebben in de aanloop ook wel eens op elkaar gemopperd, laten we eerlijk zijn. En niet alles ging zoals we altijd wilden. Je kunt net doen alsof het een feestje van bevoegde gezagen is. Maar als bureaus maken we 80 procent van dit soort plannen dus zullen we vanuit onze praktijkkennis ook die kennis inbrengen om concrete stappen te zetten en om het echt praktisch te maken. Daar hebben we nu ook de eerste stappen in gezet. Ook dat was even wennen soms.
ARCO GROOTHEDDE: Wat voor ons ook heel belangrijk is is dat de stem van de leveranciers, wat we net zeiden: we schakelen nu over van een landelijke voorziening naar een werkende keten. Alles wat je ziet staat nu in dat teken. Dat betekent dat het dus niet is van: joh, we rollen iets uit over leveranciers. Maar dit is ook waarop je daadwerkelijk de praktijk en het advies van de leveranciers nog meer meeneemt.
BEELDTEKST: Tip voor goed samenwerken.
DAGMAR VAN DEN BERG: We hebben een beetje onderscheid gemaakt in: wat doet bevoegd gezag? Waar kun je elkaar vinden in de keten? Dus dat zijn met name de projectleiders, de programmamanagers en de VTH-managers bij elkaar gezet. Wat zijn een paar punten die jullie ook tegenkomen op het moment dat je je handtekening zet onder een dienstverleningsovereenkomst? Zo gaan we met de Omgevingsdienst en onze veiligheidsregio om.
JOYCE DE JONG: Tot ziens.
BEELD: Logo Aan de slag met de Omgevingswet
BEELDTEKST: www.aandeslagmetdeomgevingswet.nl Het Programma Aan de slag met de Omgevingswet is een initiatief van de VNG, het IPO, de UvW en het Rijk.
Van ontdekkingsreis naar doelgericht werken
Voordat Joyce de Jong, implementatiemanager Aan de slag met de Omgevingswet, als dagvoorzitter met de gasten aan tafel spreekt over de laatste stappen naar de eindstreep, kijkt ze terug naar de start: de reden van de Omgevingswet. Cathelijn Peters, directeur Aan de slag met de Omgevingswet: ‘Heel goed om hier weer even bij stil te staan! We leven in een dichtbevolkt land, en daarom is het broodnodig om met elkaar integrale afwegingen te maken over de ruimte. Ik denk dat deze wet daar ontzettend bij gaat helpen.’
De startlijn komt volgens Cathelijn nu echt in zicht. Wanneer de Eerste en de Tweede Kamer een besluit nemen over het Koninklijk Besluit voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2023 is er duidelijkheid. Fred van den Bosch, implementatiemanager Omgevingswet VNG: ‘Tot nu toe voelde de voorbereiding als een ontdekkingsreis, maar met een harde startdatum kunnen we gericht naar de inwerkingtreding toewerken.’
De laatste stappen
Hoe zorgen we er samen voor dat iedereen straks op tijd klaar is? De Gezamenlijke Hoofdroute 2022 geeft een helder beeld van deze stappen tot de inwerkingtreding. Oefenen is daar een essentieel onderdeel van: met partners, in de keten én in de eigen organisatie. Zo leert iedereen de processen kennen vanuit de praktijk, legt Cathelijn uit. Ook benoemt ze het belang van tijdelijke alternatieve maatregelen (TAM’s): 'Die maatregelen kunnen we dan nemen om te zorgen dat de keten nog werkt, doordat we voor een mogelijke kink in de kabel snel een oplossing vinden.'
En voor wie hulp nodig heeft, is er goed nieuws volgens Cathelijn: ‘Er staat veel hulp klaar om je te ondersteunen.’ Zo kunnen alle overheden aankloppen bij de Regionale Implementatiecoaches Omgevingswet (RIO’s), de experts Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) of het aansluitteam. En meer informatie vindt u hierover op de websites van Aan de slag en het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO).
De keten als 1 trein doorlopen
Voor de inwerkingtreding is een stabiel en gebruiksvriendelijk DSO cruciaal. Daar wordt hard aan gewerkt. Arco Groothedde, directeur realisatie DSO-LV: ‘De komende periode wordt spannend: we komen in een stabiliseringsfase van het DSO en werken aan gebruiksgemak.’ Hij legt uit dat om die reden de focus van de systeemontwikkelaars de komende tijd is verschoven. Waar zij eerst vooral inzetten op het ontwikkelen van nieuwe functionaliteiten, richten ze zich nu op het oplossen van struikelpunten en het beantwoorden van vragen van gebruikers. Én richten ze zich op de ondersteuning bij het oefenen met bevoegd gezagen, leveranciers en het bedrijfsleven. Met als doel om samen te werken aan een toegankelijk en werkend stelsel bij de inwerkingtreding.
Volgens Wouter van Helden, strategisch adviseur DSO, is het nu tijd voor ‘indringende ketentests’, waarin alle betrokken partijen het werk in de verschillende organisaties als 1 complete trein doorlopen. Deze tests zijn een behoorlijke opgave voor iedereen, maar ook een mooie uitdaging. Tot 1 juli wordt hiermee bekeken waar ’bugfixing’ nodig is en waar er behoefte is aan de TAM’s.' Fred vult aan: ‘We testen nu alle hoeken van het DSO, óók de capaciteit en gebruiksvriendelijkheid, zodat het straks écht klaar is om mee te werken.’
Geen feestje van de overheid
Integraal samenwerken is een centraal onderdeel van de Omgevingswet. Dit komt duidelijk naar voren in het ‘waarom’ van de wet: integraal afwegingen maken over de leefomgeving. Maar samenwerken is óók belangrijk bij de voorbereiding. Joyce: ‘Iedereen heeft een ander onderdeel van de keten van dienstverlening. Dus wissel kennis uit en help elkaar!’
Bij deze samenwerking moet zeker het bedrijfsleven worden betrokken. Want, zoals Koos Seerden, directeur Rho adviseurs, aangeeft: 'De Omgevingswet is geen feestje van de overheid. Het bedrijfsleven moet er uiteindelijk ook mee kunnen werken.' Koos: 'Als bureaus maken we 80% van de plannen en zullen we vanuit onze praktijk kennis inbrengen om het praktisch te maken. Daarom is het noodzakelijk dat bevoegd gezagen zoals gemeenten en het bedrijfsleven samen oefenen in het DSO.'
Jort Kuipers, hoofd Ruimte en Recht bij Stedin, vult hierop aan: ‘We moeten het eens zijn over het plan, en met elkaar bespreken wie wat nodig heeft. Zo zorgen we samen dat het werkt!’ Arco Groothedde, directeur realisatie DSO vraagt zich af wat de Omgevingswet betekent voor Stedin vanuit de relatie met de energietransitie. Jort Kuipers: ’Wat we zien is dat we door de energietransitie veel meer werk moeten doen. Meer kabels en leidingen in de grond leggen. We verwachten dat we zo’n 6.000 tot 7.000 vergunningen hiervoor moeten aanvragen. We zijn erbij gebaat dat deze vergunningen vlot en goed verlopen.’ En hier ligt de relatie met de Omgevingswet en de reden waarom Stedin als eerste externe partij is aangesloten op het DSO.
Van participatie tot inzichten uit eerdere transities: een greep uit de kennis- en werksessies
Na het plenaire gedeelte was het tijd voor de aparte managementsessie en 14 kennis- en werksessies die vanuit de praktijk en verschillende invalshoeken kennis en ervaring deelden met de deelnemers. We lichten er kort 3 uit: lessen uit andere transities, bedrijven en overheden, en participatie in het bedrijfsleven. Alle sessies zijn opgenomen en terug te kijken via de terugkijkpagina.
Lessen uit andere transities
Wat kunnen we leren van andere grote transities, wat ons kan helpen bij de voorbereiding op de andere manier van werken en denken bij Omgevingswet? Bureau Berenschot heeft dit onderzocht en de belangrijkste inzichten samengevat in het rapport: lessen uit andere transities. Vanuit de veranderopgave waar het Rijk voor staat, deelt Joost van Halem, verandermanager Rijk Implementatie Omgevingswet bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, deze met de aanwezigen. Hierbij is zijn motto ‘Een ezel stoot zich geen 2 keer aan dezelfde steen.’
De belangrijkste take-aways en geleerde lessen: oefen met crisissimulatie en kijk wat er gebeurt als er bijvoorbeeld te weinig capaciteit is om problemen op te lossen. Organiseer daarnaast try-outs en een generale repetitie om te toetsen of iedereen die achter de knoppen zit weet hoe het werkt. Ook belangrijk: betrek het management. Hoewel managers vaak druk zijn, moeten ook zij straks kunnen reageren als er iets fout gaat. Tot slot: betrek zoveel mogelijk partijen bij de voorbereiding, óók het bedrijfsleven.
Bedrijven én overheden: samen werken, oefenen en voorbereiden
In het bedrijfsleven leven er vaak nog veel vragen. Zoals: waar staat informatie over de Omgevingswet en de nieuwe wet- en regelgeving? Met welke werkprocessen krijgen ze te maken? En hoe kunnen ze oefenen met het DSO? Roland Willemsen, implementatiemanager bedrijfsleven, en Arjan Nijenhuis, relatiemanager, beiden van het programma Aan de slag met de Omgevingswet, gingen hierop in.
Zo liet Roland zien dat de Route 2022 een deel van deze vragen beantwoordt. Daarin staat bijvoorbeeld informatie over de bruidsschat en over het moment wanneer onderdelen van het DSO gereed zijn. Hij raadde bedrijven aan om met de organisaties uit hun branche samen te oefenen, aan de hand van representatieve casussen. ‘Zo hoef je niet alles alleen uit te vinden.’ Tot slot deed Roland een oproep aan de deelnemers: ‘Ga de dialoog aan met overheden. Geef door waar je tegenaan loopt. Alleen dan kan de overheid jullie de nodige ondersteuning bieden.’ En heb je vragen of wil je meer weten? Meld je aan voor de inventarisatietool voor het bedrijfsleven en laat van je horen!
Participatie in het bedrijfsleven: hoe dan?
Wat betekent ‘participatie’? Welke participatieverplichtingen komen er straks? En hoe moeten initiatiefnemers participatie organiseren? Die vragen zijn beantwoord door Sarah Ros, coördinator participatie bij de VNG, Esther Pastoors, communicatie- en participatieadviseur Aan de slag met de Omgevingswet, en Irma Dekker, adviseur Omgevingswet Aan de slag met de Omgevingswet.
Participatie helpt een bedrijf om tot een breed gedragen plan te komen. Ook kunnen gemeenten participatie straks verplichten voor activiteiten die niet binnen het omgevingsplan vallen, of voor activiteiten waarvoor het omgevingsplan moet worden gewijzigd. ‘Maar’, benadrukt Sarah, ‘hóe een initiatiefnemer participatie aanpakt, bepaalt hij zelf.’
Esther en Irma gaven handige tips mee voor initiatiefnemers: bedenk goed waarover participanten mee kunnen denken, stel een helder plan op en vraag de gemeente of zij kan helpen. Én werk hierbij vooral samen. Irma: ‘Er zijn zoveel voorbeelden van participatietrajecten. Gebruik die en leer van elkaar.’ Meer weten? Bekijk de presentaties en het webinar terug.
De Inspiratiedag Implementatie Omgevingswet van 7 april 2022 in feiten en cijfers
- 540 aanmeldingen
- meer dan 500 mensen actief op het netwerkplein
- 15 sessies in totaal
- 1 managementsessie
- 1 avondsessie voor raadsleden
- 1 programma-app om te netwerken en streamen
- Vele podcasts om terug te luisteren via de website van Aan de slag
- alle webinars zijn terug te kijken
- 17 tools en games om spelend te leren
- 1 video met korte sfeerimpressies
Tot slot
Van de Inspiratiedag zijn opnamen gemaakt die u kunt terugkijken en presentaties om te lezen. Lees ook het programma en het nieuwsbericht: De 7e Inspiratiedag: de laatste stappen naar inwerkingtreding van de Omgevingswet.
Op 9 juni 2022 organiseert het programma Aan de slag een Implementatiedag Omgevingswet in Spant! in Bussum. U kunt zich hiervoor alvast aanmelden via het inschrijfformulier. Houd onze website, nieuwsbrieven en sociale media in de gaten voor updates van het programma.
